Ψυχοθεραπεία Παιδιών και Εφήβων
Στην ψυχοθεραπεία τα παιδιά και οι έφηβοι, σταδιακά γίνονται ικανό να αναγνωρίσουν και να εκφράσουν σκέψεις και συναισθήματα. Επίσης, η ψυχοθεραπεία μπορεί να φέρει οφέλη στην συμπεριφορά και στις σχέσεις στο σπίτι, στις οικογένειες και στις παρέες.
Ψυχοθεραπεία Παιδιών και Εφήβων
Οι ψυχικές δυσκολίες στα παιδιά και στους εφήβους συνήθως επηρεάζουν την συμπεριφορά, το συναίσθημα αλλά και τις σχολικές επιδόσεις τους. Μέσα από τις συνεδρίες στόχος είναι να βοηθήσουμε το παιδί ή τον έφηβο να αναγνωρίσει την θλίψη, τον θυμό, τον πόνο και τις μπερδεμένες σκέψεις και συναισθήματα.
Τα εργαλεία και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούμε ποικίλουν ανάλογα με την εκάστοτε περίπτωση και τις ανάγκες και συνήθως είναι το παιχνίδι, η ζωγραφική και η συζήτηση γεγονότων και εμπειριών. Στον χώρο της θεραπείας το παιδί ή ο έφηβος μπορεί να εκφράσει ελεύθερα τις σκέψεις και τα συναισθήματά του.
Στην ψυχοθεραπεία τα παιδιά και οι έφηβοι, σταδιακά γίνονται ικανό να αναγνωρίσουν και να εκφράσουν σκέψεις και συναισθήματα. Επίσης, η ψυχοθεραπεία μπορεί να φέρει οφέλη στην συμπεριφορά και στις σχέσεις στο σπίτι, στις οικογένειες και στις παρέες.
Σπάνια ένα παιδί ή ένας έφηβος ζητάει να πάει σε ψυχολόγο.
Τις περισσότερες φορές οι γονείς είναι αυτοί που ανησυχούν για κάποιες συμπεριφορές του παιδιού τους και αναζητούν τη βοήθεια ενός θεραπευτή.
Πολλές φορές με τη λήψη ιστορικού γίνεται αντιληπτό πως οι «δύσκολες» συμπεριφορές του παιδιού είναι απλά μία αντίδραση απέναντι στις μη αποτελεσματικές πρακτικές που χρησιμοποιούν οι γονείς του. Σ’ αυτή την περίπτωση συστήνεται καθοδήγηση και συμβουλευτική στους γονείς που επικεντρώνεται στην αναγνώριση, αποδοχή και υποστήριξη των αναγκών του παιδιού τους. Συχνά, αυτό είναι αρκετό για να βελτιωθεί η σχέση γονιών – παιδιού κι έτσι δεν χρειάζεται το παιδί ή ο έφηβος να έρθουν για θεραπεία.
Ωστόσο, υπάρχουν παιδιά και έφηβοι που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, πέφτουν θύματα σχολικού εκφοβισμού, αναπτύσσουν φοβίες, έχουν μειωμένη κοινωνικότητα, μαθησιακές δυσκολίες, προβλήματα διατροφής και ύπνου, κατάθλιψη, άγχος και διάφορα άλλα.
Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει χρησιμοποιώντας τεχνικές και στρατηγικές που θα βοηθήσουν τα παιδιά και τους έφηβους να έρθουν σε επαφή με τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τη συμπεριφορά τους και το περιβάλλον. Πρωταρχικό μέλημα του θεραπευτή είναι να δημιουργήσει ένα θεραπευτικό πλαίσιο όπου το παιδί θα νιώθει ασφάλεια να εκφράζεται είτε λεκτικά είτε μέσω του παιχνιδιού. Να δημιουργηθεί μία σχέση εμπιστοσύνης με αποδοχή, ενσυναίσθηση και αυθεντικότητα από τη μεριά του θεραπευτή
Πότε χρειάζεται ένας ειδικός;
Η προσωπικότητα, η διάθεση και τα μοτίβα σχέσεων των παιδιών και των εφήβων επηρεάζονται από το οικογενειακό και το ευρύτερο περιβάλλον τους και παρόλο που οι γονείς βρίσκονται κοντά τους, πολλές φορές επειδή είναι μέρος της σχέσης δεν μπορούν να δουν τη συμπεριφορά του παιδιού τους αντικειμενικά. Αυτό μπορεί να προκαλέσει στρες στη σχέση γονιού-παιδιού και δυσκολία χειρισμού από μέρους των γονιών.
Επιπλέον, τραυματικές εμπειρίες όπως η συγκρούσεις μεταξύ των γονιών, το διαζύγιο, η απώλεια ενός μέλους της οικογένειας και οι ευρύτερες οικογενειακές κρίσεις μπορεί να προκαλέσουν θυμό ή/και λύπη που με τη σειρά τους δημιουργούν δυσκολίες στα παιδιά. Τα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν επίσης να επηρεαστούν έντονα από γεγονότα που συμβαίνουν στο σχολείο ή την προσωπική τους ζωή.
Τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν λιγότερη εμπειρία ζωής, λιγότερες δεξιότητες προσαρμογής και λιγότερο έλεγχο στο περιβάλλον τους αλλά αντιδρούν έντονα στα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω τους. Συχνά δείχνουν τη στεναχώρια τους με έμμεσους τρόπους όπως αψιθυμία, προβλήματα ύπνου, προβλήματα διατροφής, αλλαγές προσωπικότητας, παραμέληση της προσωπικής υγιεινής και αγνόηση μέτρων ασφάλειας, παράπονα ή εκφάνσεις σωματικών ενοχλήσεων, άγχη, φοβίες και προβλήματα σχέσεων με τους άλλους ή χαμηλή σχολική επίδοση.
Εάν το παιδί σας συμπεριφέρεται κατά τρόπο που σας ανησυχεί είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να συμβουλευτείτε έναν ειδικό για την ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων για να ξεκαθαρίσετε εάν το πρόβλημα χρήζει περαιτέρω προσοχής.
Τι είναι η ψυχοθεραπεία για παιδιά και εφήβους;
Όπως και στην περίπτωση των ενηλίκων, η Ψυχοθεραπεία για παιδιά και εφήβους αναφέρεται σε μια ποικιλία από τεχνικές και μεθόδους που χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν παιδιά και εφήβους που βιώνουν δυσκολίες με τα συναισθήματα ή/και τη συμπεριφορά τους. Οι στόχοι μπορεί να είναι συγκεκριμένοι (αλλαγή συμπεριφοράς, βελτίωση σχέσεων με τους φίλους ή την οικογένεια), ή πιο γενικοί (μείωση άγχους, καλύτερη αυτοεκτίμηση).
Ψυχοθεραπεία παιδιών
Η ψυχοθεραπεία παιδιών διαφοροποιείται εντελώς από αυτή των ενήλικων. Τα παιδιά δύσκολα εμπλέκονται στη διαδικασία παραγωγής λόγου, και ακόμη και αν ορισμένα από αυτά έχουν τις λεκτικές δεξιότητες να το πράξουν, δεν θα μοιραστούν κάτι σημαντικό ή θα βαρεθούν πολύ εύκολα.
Οι Ψυχοθεραπευτικές τεχνικές με παιδιά διαφέρουν από αυτές των ενηλίκων καθώς τα παιδιά δεν εκφράζονται εύκολα σε συζήτηση.
Έτσι χρησιμοποιούνται ως μέσα το παιχνίδι, οι ζωγραφιές, οι αναπαραστάσεις και η υπόδηση ρόλων κατά τη διάρκεια της συνεδρίας. Μερικές φορές τα προβλήματα ενός παιδιού χρειάζεται να επιλυθούν με την παρουσία όλων των μελών της οικογένειας στις συνεδρίες, ακόμα και των μελών που δεν παρουσιάζουν πρόβλημα.
Στη ψυχοθεραπεία των παιδιών κύριο εργαλείο αναδεικνύεται το παιχνίδι, που ούτως ή αλλιώς συνιστά το κύριο μέσο έκφρασης, ανάπτυξης και πειραματισμού των παιδιών.στο πλαίσιο της θεραπευτικής σχέσης γίνεται συστηματική χρήση των αλληλεπιδράσεων που αναπτύσσονται ανάμεσα στο θεραπευτή και το παιδί κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, προκειμένου το παιδί να υποστηριχθεί σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο, με στόχο τόσο την υγιέστερη ανάπτυξη όσο και την επίλυση προβλημάτων.
Ψυχοθεραπεία εφήβων
Η ψυχοθεραπευτική διαδικασία με τους εφήβους αντλεί στοιχεία τόσο από την ψυχοθεραπεία παιδιών όσο και από την ψυχοθεραπεία ενηλίκων και ο θεραπευτής προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε εφήβου. Είναι παρεμφερής με αυτήν των ενηλίκων. Παρόλο που οι έφηβοι μπορεί να είναι συγκρατημένοι στην αρχή, η εμπειρία δείχνει ότι στο τέλος οι έφηβοι νιώθουν ευχάριστα στη θεραπεία. Τη νιώθουν ως χώρο που μπορούν να επικεντρωθούν με ασφάλεια στους εαυτούς τους, τις εμπειρίες, τις σχέσεις και τα προβλήματα με την οικογένεια και τους φίλους τους και να ξεκαθαρίσουν τις προσδοκίες, τα όνειρα και τους φόβους τους. Κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας νιώθουν και έχουν την πλήρη προσοχή και τον πλήρη σεβασμό ενός ενήλικα που τους κατανοεί.
Η εφηβεία, το αναπτυξιακό στάδιο των αλλαγών και των κρίσεων, από κάποιους εφήβους αντιμετωπίζεται ευκολότερα αλλά για άλλους συνιστά μεγάλη πρόκληση με σοβαρές κοινωνικοσυναισθηματικές επιπτώσεις.
Οι έφηβοι συνήθως αναζητούν υποστήριξη για θέματα που σχετίζονται με την οικογένεια και τους φίλους, για τυχόν δυσκολίες που έχουν με δύσκολα συναισθήματα όπως ο θυμός. Επίσης, πολύ συχνά εμφανίζουν συμπεριφορές που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, όπως αυτοτραυματισμοί, καταθλιπτική συμπεριφορά, κρίσεις πανικού, αυτοκτονικές σκέψεις.
Στόχοι και διαδικασία της ψυχοθεραπείας παιδιών και εφήβων
Η ψυχοθεραπεία παρέχει στα παιδιά ένα ασφαλές πλαίσιο όπου έχουν την δυνατότητα να διερευνήσουν την πραγματικότητα και τις εμπειρίες της ζωής τους. Συνήθη θέματα που τα παιδιά μπορούν να επεξεργαστούν στη συμβουλευτική διαδικασία είναι συναισθηματικές δυσκολίες, κοινωνικές δυσκολίες, δυσκολίες στη σχολική προσαρμογή, προβλήματα συμπεριφοράς, επιθετικότητα, άγχος αποχωρισμού, απώλεια, αυτοεκτίμηση, φοβίες, διαζύγιο, ασθένεια.
Η διαδικασία της ψυχοθεραπείας λαμβάνει χώρα συνήθως μία φορά την εβδομάδα, ιδανικά την ίδια ημέρα και ώρα. Η διατήρηση της ίδιας ημέρας και ώρας κάθε εβδομάδα παρέχει ένα σταθερό πλαίσιο που διευκολύνει την ανάπτυξη της θεραπευτικής σχέσης και την καλλιέργεια μιας αμοιβαίας σχέσης εμπιστοσύνης. Η σταθερότητα αυτή βοηθά το παιδί/ ο έφηβος να εμπιστευτεί το θεραπευτή του και να μοιραστεί μαζί του τις δυσκολίες και τους προβληματισμούς του.
Μέσα από την ψυχοθεραπευτική διαδικασία το παιδί/ ο έφηβος έχει τη δυνατότητα να εκφράσει με ποικίλους τρόπους τις σκέψεις και τα συναισθήματα του, να διερευνήσει εναλλακτικές, να επεξεργαστεί τρόπους επίλυσης τυχόν προβλημάτων.
Ο τρόπος που διεξάγεται
Ως μέρος των αρχικών συναντήσεων ο Ψυχοθεραπευτής/Ψυχοθεραπεύτρια αξιολογεί την ανάγκη για Ψυχοθεραπεία και εισηγείται την πιο κατάλληλη πορεία ανάλογα. Η εισήγηση αυτή βασίζεται στα υφιστάμενα προβλήματα, το ιστορικό, το επίπεδο ανάπτυξης και ωριμότητας, την ικανότητα για συνεργασία κατά τη θεραπεία και το δυνατότητα χρήσης των κατάλληλων παρεμβάσεων. Πολλές φορές για την πλήρη αξιολόγηση χρειάζεται η συλλογή πληροφοριών από τους γονείς και το ευρύτερο περιβάλλον των παιδιών όπως οι δάσκαλοι ή οι καθηγητές.
Η Ψυχοθεραπεία πολλές φορές χρησιμοποιείται συνδιαστικά μαζί με άλλου είδους θεραπείες όπως διαχείριση συμπεριφοράς ή εργασία με το σχολείο.
Η Ψυχοθεραπεία παρέχει συναισθηματική υποστήριξη, επιλύει συγκρούσεις, κάνει τα συναισθήματα και τα προβλήματα κατανοητά και οδηγεί στην επιλογή νέων λύσεων σε παλιά προβλήματα.
Η διάρκεια της Ψυχοθεραπείας εξαρτάται από την πολυπλοκότητα και την σοβαρότητα των προβλημάτων.
Ο χώρος
Ένας κατάλληλα διαμορφωμένος χώρος είναι απαραίτητος για την ψυχοθεραπευτική υποστήριξη παιδιών. ένας χώρος, όπου με τη χρήση του συμβολικού παιχνιδιού, παιχνιδιού ρόλων αλλά και μέσα από δημιουργικούς τρόπους έκφρασης, το παιδί υποστηρίζεται από το θεραπευτή να διερευνήσει τυχόν δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Στο χώρο μας είναι διαθέσιμα όλα τα ερεθίσματα που απαιτούνται για την διευκόλυνση της έκφρασης των παιδιών: παιχνίδια, φιγούρες, μαριονέτες, υλικά σχετικά με την τέχνη, νερό και άμμος είναι μερικά από αυτά.
Σημεία προσοχής
Όπως και στην περίπτωση των ενηλίκων, η σχέση μεταξύ παιδιού/εφήβου και Ψυχοθεραπευτή/ριας είναι πολύ σημαντική. Το παιδί/έφηβος θα πρέπει να νιώσει άνετα, ασφαλές και ότι το κατανοούν. Ένα τέτοιο περιβάλλον διευκολύνει το παιδί/έφηβο να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του/της και διευκολύνει τη διαδικασία.
Κατά τη ψυχοθεραπεία με το παιδί σας (παιδί/έφηβο) ως γονείς θα πρέπει να αναμένετε ανατροφοδότηση από την/τον ψυχοθεραπευτή/τρια. Η/Ο ειδικός θα πρέπει να μοιράζεται με ειλικρίνεια την άποψη του/της για το παιδί σας και να εισηγείται τρόπους βελτίωσης.
Όσον αφορά τους εφήβους, ποιες πληροφορίες θα θεωρηθούν προσωπικές χρήζει ρύθμισης από όλους τους ενδιαφερόμενους.
Εάν το παιδί/έφηβος σας βρίσκεται σε ψυχοθεραπεία θα πρέπει να διατηρήσετε ανοικτό μυαλό. Ο ρόλος της/του θεραπεύτριας/τη δεν είναι να κατανέμει ευθύνες ή φταίξιμο ούτε να επιβραβεύσει ή να κρίνει εσάς ή το παιδί σας.
Ένα από τα δυσάρεστα της ψυχοθεραπείας είναι ότι το παιδί/έφηβος μπορεί βρίσκεται σε θεραπεία λόγω κάποιας κατάστασης μέσα στην οικογένεια. Καθώς αυτό έρχεται στην επιφάνεια κατά τη θεραπεία, το παιδί/έφηβος μπορεί να αρχίσει να συμπεριφέρεται διαφορετικά όπως να είναι θυμωμένο, λυπημένο ή ιδιαίτερα συγκρουσιακό. Εάν πράγματι αυτό οφείλεται σε οικογενειακή κατάσταση που δεν θέλετε να αντικρίσετε, μπορεί να νιώσετε αντιπάθεια απέναντι στο παιδί ή τη θεραπεύτρια. Είναι σημαντικό να διατηρήσετε ανοικτό μυαλό και να είστε ειλικρινείς με το θεραπευτή σας για να μπορέσετε να βοηθήσετε το παιδί σας!
Η οικογένεια είναι σύστημα και η προσδοκόμενη αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού/εφήβου δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητη από τα υπόλοιπα μέλη της.
Πεδία εξειδίκευσης
Η Ψυχοθεραπεία για παιδιά και εφήβους αναφέρεται σε μια ποικιλία από τεχνικές και μεθόδους που χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν παιδιά και εφήβους που βιώνουν δυσκολίες με τα συναισθήματα ή/και τη συμπεριφορά τους.
- Αγχώδεις διαταραχές
- Διαταραχές συμπεριφοράς
- Νυχτερινή ενούρηση
- Διαταραχή ελλειματικής προσοχής-υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ)
- Μαθησιακές δυσκολίες
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Διαταραχές εικόνας του σώματος
- Ενδοσχολική βία- bullying
- Διαχείριση θυμού
- Διαχείριση διαζυγίου γονέων
Συνοπτικά
Η ψυχοθεραπεία για παιδιά και εφήβους είναι μια διαδικασία που βοηθά τα παιδιά και τους εφήβους που αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα με τα συναισθήματα ή τη συμπεριφορά τους
• Η ψυχοθεραπεία με παιδιά χρησιμοποιεί παιχνίδι, ζωγραφιές και υπόδηση ρόλων
• Η ανάγκη για ψυχοθεραπεία αξιολογείται από τον/την ειδικό
• Η ψυχοθεραπεία για παιδιά και εφήβους μπορεί να γίνεται ταυτόχρονα με φαρμακευτική αγωγή
• Η ειδικός μπορεί να χρειαστεί να συλλέξει πληροφορίες από το ευρύτερο περιβάλλον όπως το σχολείο
• Η ψυχοθεραπεία βοηθά τα παιδιά και τους εφήβους με διάφορους τρόπους όπως συναισθηματική υποστήριξη, επίλυση συγκρούσεων, κατανόηση συναισθημάτων και προβλημάτων και εύρεση νέων λύσεων σε παλιά προβλήματα
• Οι έφηβοι μπορεί αρχικά να αντιστέκονται στην ψυχοθεραπεία αλλά τελικά αντιλαμβάνονται ότι είναι βοηθητική
• Μερικές φορές τα προβλήματα χρειάζεται να επιλυθούν με τη συμμετοχή όλης της οικογένειας
• Ο ρόλος της θεραπεύτριας δεν είναι να κρίνει ή να επιβραβεύσει τη συμπεριφορά εσάς ή του παιδιού σας
• Μερικές φορές κατά τη διάρκεια της θεραπείας έρχονται στην επιφάνεια καταστάσεις στο σπίτι που δεν θέλετε να αντικρίσετε ή να συζητήσετε, είναι σημαντικό να είσαστε ειλικρινείς και να έχετε ανοικτό μυαλό.
Η Κατερίνα Γαστεράτου είναι Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια με ειδίκευση στην Δραματοθεραπεία και στην ειδική αγωγή.
