Πώς να διαλέξω ψυχοθεραπευτή
Συνήθως, η λέξη “therapy/psychotherapy” μεταφράζεται σαν ψυχανάλυση. Φαίνεται πως συχνά υπάρχει «σύγχυση» σχετικά με τα διαφορετικά επαγγέλματα που ασχολούνται με την ψυχική υγεία αλλά και τα είδη των θεραπειών.
Ψυχολογικές Θεραπείες:
Ξεκαθαρίζοντας το Τοπίο
Ποια είναι λοιπόν η διαφορά ανάμεσα σε ένα/μία ψυχίατρο και ένα/μία ψυχολόγο; Ο επαγγελματίας που θα επιλέξω τι προσέγγιση πρέπει να έχει και τι σημαίνει η θεωρητική σχολή στην οποία ανήκει; Τι σημαίνει ψυχαναλυτική, ψυχοδυναμική, συστημική, προσωποκεντρική, συμπεριφοριστική προσέγγιση; Τέλος, ποιά προσέγγιση είναι πιο αποτελεσματική για την κάθε περίπτωση;
Τα ερωτήματα είναι πολλά και θα προσπαθήσουμε με απλά λόγια να τα απαντήσουμε και να «ξεκαθαρίσουμε» ορισμένες έννοιες με σκοπό να βοηθηθούν οι ενδιαφερόμενοι στην επιλογή επαγγελματιών ανάλογα με τις ανάγκες τους. Αρχικά, θα παρουσιαστούν οι διαφορές και οι ομοιότητες μεταξύ του/της ψυχολόγου και του/της ψυχιάτρου. Στη συνέχεια θα γίνει σύντομη αναφορά στις διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις και τα χαρακτηριστικά τους. Τέλος, θα σημειώσουμε ορισμένα ερευνητικά ευρήματα για την αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας.
Ποιες είναι οι βασικές διαφορές μεταξύ ψυχολόγου και ψυχιάτρου
Διαφορές ως προς το σημείο εκκίνησης
Κατ’ αρχήν τα επαγγέλματα αυτά έχουν διαφορετικό σημείο εκκίνησης.
Οι ψυχολόγοι έχουν κάνει συνήθως τετραετείς βασικές σπουδές Ψυχολογίας σε κάποιο πανεπιστήμιο της ημεδαπής ή της αλλοδαπής, ενώ για να ειδικευτούν σε κάποιο τομέα (όπως στην κλινική ψυχολογία, στην παιδοψυχολογία, τη σχολική ψυχολογία κ.α.) χρειάζεται απαραιτήτως αντίστοιχη μεταπτυχιακή εκπαίδευση.
—————–
Οι ψυχίατροι εκπαιδεύονται σε μια ιατρική σχολή της ημεδαπής ή της αλλοδαπής και μετά ειδικεύονται στην “ψυχιατρική”. Η βασική λοιπόν εκπαίδευση των δύο επαγγελμάτων είναι σαφώς διαφορετική.
Διαφορές ως προς τον τρόπο θεραπείας
Ένα άλλο σημείο απόκλισης μεταξύ των δύο επαγγελμάτων είναι ο τρόπος θεραπείας.
Η ψυχιατρική θεραπεία εστιάζεται περισσότερο στην αξιολόγηση των συμπτωμάτων του ασθενούς, τη διάγνωση και τη θεραπεία, κυρίως μέσω φαρμάκων.
Ο ψυχίατρος έχει την κατάλληλη εκπαίδευση ώστε να συνταγογραφεί φάρμακα, ενώ στοχεύει στη μείωση των συμπτωμάτων του ασθενούς (βιοϊατρικό μοντέλο).
————————–
Ο ψυχολόγος που έχει εξειδικευθεί σε κάποια κλινική ή συμβουλευτική κατεύθυνση, συναντά τον θεραπευόμενό του υπό διαφορετικό πρίσμα. Ενώ μπορεί να έχει μετεκπαιδευτεί και αυτός στη διαγνωστική διαδικασία, η αξιολόγηση γίνεται συχνά μέσα από διάφορα ψυχομετρικά εργαλεία (λ.χ. ερωτηματολόγια).
Η ψυχολογική θεραπεία κατά κανόνα δεν συμπεριλαμβάνει φάρμακα. Ο ψυχολόγος δεν συνταγογραφεί φάρμακα, αλλά προσπαθεί να μειώσει τα συμπτώματα του θεραπευόμενου του με άλλες ψυχολογικές τεχνικές που χρησιμοποιούν κυρίως τη δύναμη του λόγου και του συναισθήματος. Η φιλοσοφία της ψυχολογικής θεραπείας εστιάζεται στο βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο για την υγεία.
Ποιες είναι οι βασικές ομοιότητες μεταξύ ψυχολόγου και ψυχιάτρου
Εκτός όμως από τις διαφορές τους τα δύο επαγγέλματα έχουν και πολλές ομοιότητες.
Σε πρώτο πλάνο συγκλίνουν στο γεγονός ότι και ο/η ψυχίατρος και ο/η ψυχολόγος συναντούν στην εργασία τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας.
Επιπλέον, και οι δύο επαγγελματίες μπορούν να εκπαιδευτούν ως ψυχοθεραπευτές μετά το πέρας των βασικών τους σπουδών.
Τόσο ο ψυχολόγος όσο και ο ψυχίατρος, κατόπιν κατάλληλης εκπαίδευσης, έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν με έναν πελάτη ψυχοθεραπευτικά.
Η εκπαίδευση στις περισσότερες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις διαρκεί συνήθως από 4 έως 6 χρόνια και είναι τόσο θεωρητική όσο και βιωματική, ενώ απαιτείται ένα σχετικό πανεπιστημιακό πτυχίο (Πανεπιστημιακός τίτλος Ψυχολογίας ή Ψυχιατρικής).
Πώς μπορώ να βρω τον κατάλληλο τύπο Ψυχοθεραπείας για εμένα;
Μπορείτε να ψάξετε να βρείτε έναν ψυχοθεραπευτή κοντά σας. Μπορείτε να γίνετε πιο συγκεκριμένοι όταν ζητάτε βοήθεια για εσάς ως άτομο, ως ζευγάρι ή ως οικογένεια.
Είναι φανερό από όσα ειπώθηκαν μέχρι τώρα ότι υπάρχουν πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις, κάθε μία με το δικό της θεωρητικό ρεπερτόριο, φιλοσοφία και τεχνικές. Συχνά όμως οι υποστηρικτές κάθε μοντέλου επιχειρηματολογούν για την «Ανωτερότητα» της δικής τους προσέγγισης. Οι επιστήμονες για να απαντήσουν στο ερώτημα «ποια θεραπευτική προσέγγιση είναι πιο αποτελεσματική υπό ποιες συνθήκες και για ποιο θεραπευόμενο» στράφηκαν στην έρευνα.
Ήδη από τη δεκαετία του 1990 έχει υπάρξει σαφή συμφωνία μεταξύ των ερευνητών ότι η ψυχοθεραπεία, ως γενική θεραπευτική διαδικασία, είναι αποτελεσματική για πλήθος διαταραχών σε όλο το ηλικιακό φάσμα. Επιπλέον, γνωρίζουμε ότι η ψυχοθεραπεία βοηθάει στη μείωση των συμπτωμάτων πολύ πιο σύντομα από την αυθόρμητη ύφεση, δηλαδή το πέρασμα του χρόνου χωρίς κάποια θεραπεία.
Υπάρχει όμως κάποιο μοντέλο που να υπερέχει των υπολοίπων;
Οι έρευνες έως σήμερα απαντούν αρνητικά. Αντίθετα φαίνεται πως υπάρχει ένα φαινόμενο «ισοδυναμίας»μεταξύ των παρεμβάσεων. Αυτό σημαίνει ότι όλες οι προσεγγίσεις (αναφερόμαστε στις τέσσερεις μεγάλες σχολές προσεγγίσεων που αναφέρθηκαν παραπάνω) είναι συνολικά εξίσου αποτελεσματικές ανεξάρτητα από τις επιμέρους τεχνικές και θεωρίες.
Το φαινόμενο της ισοδυναμίας υποστηρίζεται από την ύπαρξη κοινών παραγόντων μεταξύ των θεραπειών. Υπάρχουν δηλαδή ορισμένα κοινά «συστατικά» σε όλες τις προσεγγίσεις που βοηθούν στην αποτελεσματικότητα της ψυχολογικής θεραπείας και δεν σχετίζονται με τις διαφορετικές οπτικές των μοντέλων.
Η θεραπευτική σχέση
Έρευνες των τελευταίων ετών δείχνουν πως ο πλέον σημαντικός κοινός παράγοντας μεταξύ των θεραπειών είναι η θεραπευτική σχέση και οι ποιότητες που την απαρτίζουν (ενσυναίσθηση, εμπιστοσύνη, αποδοχή, αυθεντικότητα, ασφάλεια κ.α.), όπως αρχικά την είχε υποστηρίξει ο Rogers στην Προσωποκεντρική θεραπεία.
Η θεραπευτική σχέση φαίνεται πως επηρεάζει το αποτέλεσμα της θεραπείας σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι οι επιμέρους διαφορετικές τεχνικές. Με άλλα λόγια, το θεραπευτικό αποτέλεσμα εξαρτάται σημαντικά από τον τρόπο με τον οποίο οι θεραπευτές σχετίζονται με τους πελάτες τους.
Πέρα όμως από τα πιο πάνω ερευνητικά δεδομένα, σήμερα έχουμε και περισσότερες ενδείξεις για το τι γίνεται στον εγκέφαλο και το σώμα μας. Έχουμε μια καλύτερη εικόνα για την ανθρώπινη συμπεριφορά και τους τρόπους επιβίωσης που χρησιμοποιούμε ως τα πιο προηγμένα βιολογικά όντα στον πλανήτη μας. Γνωρίζουμε όλο και περισσότερο πως επηρεάζεται ο εγκέφαλός μας κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής μας και τις επιπτώσεις από την προσπάθεια επιβίωσης μας στις όλο και περισσότερο μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες.
Γενικότερα παρατηρείται μια στροφή του επιστημονικού τρόπου σκέψης, που δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην υποκειμενική συναισθηματική πραγματικότητα των ατόμων παρά στη νοητική. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι το συναίσθημα έχει «επιβιωτικό» χαρακτήρα και μας κινητοποιεί ώστε να επιβιώσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
