ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Art therapy
Η ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία ανήκει στα επαγγέλματα ψυχικής υγείας. Είναι μια ολοκληρωμένη, σύγχρονη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, που κατατάσσεται στις εκφραστικές θεραπείες. Συνδυάζει την γνώση και την κατανόηση της ανθρώπινης ανάπτυξης, την γνώση ψυχολογικών θεωριών, την εικαστική γλώσσα (λεξιλόγιο της τέχνης) και τα υλικά της, καθώς και την δημιουργική διεργασία.
Τι είναι η θεραπεία τέχνης (art therapy, εικαστική θεραπεία);
Ορισμός: Θεραπεία μέσω της τέχνης είναι μια μορφή θεραπείας που χρησιμοποιεί τη δημιουργική διαδικασία μέσω της τέχνης για να βελτιώσει τη φυσική κατάσταση ενός ατόμου καθώς και την ψυχική και συναισθηματική του ευεξία.
Επιπλέον ορισμοί της εικαστικής θεραπείας
Η Θεραπεία μέσω της τέχνης, μερικές φορές ονομάζεται δημιουργική θεραπεία τέχνης ή εκφραστική θεραπεία τέχνης, ενθαρρύνει τους ανθρώπους να εκφράσουν και να καταλάβουν τα συναισθήματα τους μέσω της καλλιτεχνικής έκφρασης και μέσα από τη δημιουργική διαδικασία. From The Free Dictionary
Η Art θεραπεία είναι μια μορφή εκφραστικής θεραπείας που χρησιμοποιεί υλικά τέχνης, όπως χρώματα, κιμωλίες κλπ. Η Θεραπεία μέσω της τέχνης συνδυάζει τις παραδοσιακές ψυχοθεραπευτικές θεωρίες και τεχνικές με την κατανόηση των ψυχολογικών πτυχών της δημιουργικής διαδικασίας. Από τη Βικιπαίδεια
Η Art θεραπεία είναι επί της ουσίας η χρήση και δημιουργία τέχνης, προκειμένου να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση του εαυτού και των άλλων. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να ευοδώσει την προσωπική ανάπτυξη, να αυξήσει τις προσαρμοστικές ικανότητες, και να ενισχύσει τις νοητικές λειτουργίες. Βασίζεται στις θεωρίες της προσωπικότητας, την ανθρώπινη ανάπτυξη, την ψυχολογία, τα οικογενειακά συστήματα, και την εκπαίδευση τέχνης.
Μέσω της πολυεπίπεδης και μοναδικής της προσέγγισης παρέχει ένα δυνατό θεραπευτικό μείγμα, με σκοπό να βοηθήσει τους θεραπευόμενους στην βελτίωση της ψυχικής τους υγείας, στην ανάπτυξη των γνωστικών τους λειτουργιών και ικανοτήτων. Οι Εικαστικοί Ψυχοθεραπευτές χρησιμοποιούν τα μέσα των εικαστικών τεχνών (ιδιότητες και υλικά) καθώς και την λεκτική επεξεργασία των εικόνων/ή των αντικειμένων των θεραπευόμενων τους, ούτως ώστε να τους βοηθήσουν να επιλύσουν εσωτερικές συγκρούσεις, να αναπτύξουν διαπροσωπικές δεξιότητες, να μάθουν να διαχειρίζονται ικανοποιητικά την συμπεριφορά τους, να μειώσουν το άγχος τους, να αυξήσουν την αυτοεκτίμηση και την αυτογνωσία τους και τέλος να επιτύχουν την ενόραση.
Art therapy: Η Θεραπεία μέσω μιας ζωγραφιάς
Πως μπορεί να βοηθήσει η Θεραπεία Τέχνης:
Γνωρίζετε τι είναι η art therapy, ή αλλιώς “θεραπεία τέχνης”; Πως μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά; Πότε μπορεί να εφαρμοστεί, σε ποιους ασθενείς, και τι αποτελέσματα έχει; Τι σχέση έχει με την ψυχοθεραπείατις και τις εναλλακτικές και συμπληρωματικές θεραπείες στην ψυχιατρική, όπως είναι η μουσικοθεραπεία, η δραματοθεραπεία κ.α.; Πως μια ζωγραφιά για παράδειγμα επιδρά στην ψυχή ενός ανθρώπου με προβλήματα; Αναφερθήκαμε στη μουσικοθεραπεία και τη δραματοθεραπεία, σήμερα θα μάθετε για τη θεραπεία τέχνης, ή αλλιώς art therapy.
Η δημιουργική διαδικασία που εμπλέκεται στην έκφραση μέσω της Τέχνης, μπορεί να βοηθήσει ανθρώπους να επιλύσουν εσωτερικά ζητήματα καθώς και να αναπτύξουν και να διαχειρίζονται τις συμπεριφορές και τα συναισθήματά τους, να μειώσει το άγχος και να βοηθήσει στην βελτίωση της αυτοεκτίμησης τους. Στην διαδικασία αυτή μπορεί να εμπλακεί ο οποιοσδήποτε – δεν χρειάζονται να προϋπάρχουν τεχνικές δεξιότητες ή κάποιο ταλέντο.
Η Θεραπεία μέσω της τέχνης μπορεί να επιτύχει διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παροχή συμβουλών, στην θεραπεία, στην αποκατάσταση, συμπληρωματικά στην ψυχοθεραπεία και με την ευρεία έννοια του όρου, η θεραπεία τέχνης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάδειξη στην επιφάνεια κάποιου εσώτερου εαυτού με έναν τρόπο που μπορεί να παρέχει στο άτομο μια βαθύτερη κατανόηση για τον εαυτό του.
Μεγάλη σημασία στην όλη διαδικασία έχει η χρήση των μη λεκτικών συμβόλων και αλληγοριών που συχνά εκφράζονται μέσα από την τέχνη και τη δημιουργική διαδικασία, έννοιες που είναι συνήθως δύσκολο να εκφραστούν με λόγια. Έτσι, μέσω αυτής της διαδικασίας το άτομο αρχίζει να ανακαλύπτει νέες πτυχές του ψυχισμού του.
Σε ποιούς απευθύνεται
Η εικαστική ψυχοθεραπεία έχει μεγάλο εύρος εφαρμογής.
Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία δεν έχει περιορισμούς. Είναι και για μικρούς και για μεγάλους. Επίσης δεν απαιτεί κανένα ιδιαίτερο «ταλέντο» στη ζωγραφική. Δεν χρειάζεται κανείς να ξέρει από σχέδιο ή να έχει κάνει πριν μαθήματα ζωγραφικής. Το μόνο που χρειάζεται είναι η θέληση να χρησιμοποιήσει κάποιος τα υλικά για να εκφραστεί.
Ποιος μπορεί να χρησιμοποιήσει την Art Therapy?
Σχεδόν ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει την θεραπεία μέσω τέχνης . Σε έναν κόσμο όπου υπάρχει πληθώρα τρόπων για να επικοινωνήσουν οι άνθρωποι μεταξύ τους και να εκφράσουν τον εαυτό τους, η θεραπεία μέσω τέχνης είναι ένα ακόμη μέσο. Μια από τις σημαντικότερες διαφορές μεταξύ της θεραπείας τέχνης και άλλες μορφές επικοινωνίας είναι ότι οι περισσότερες άλλες μορφές επικοινωνίας απαιτούν τη χρήση των λέξεων ή της γλώσσας ως μέσου διαντίδρασης. Συχνά όμως, οι άνθρωποι δεν διαθέτουν χρόνο και είναι ανίκανοι να εκφραστούν σε περιορισμένο χρονικό εύρος.
Μία από τις ομορφιές της τέχνης ως θεραπεία είναι η δυνατότητα ένα άτομο να εκφράσει τα συναισθήματα του / της μέσα από κάθε μορφή της Κανείς δεν πρέπει να “φοβάται” να εκφράσει τον εαυτό του μέσα από την τέχνη. Η δημιουργική διαδικασία μπορεί να είναι από μόνη της μια μορφή επιβράβευσης. Σε συνδυασμό με έναν κατάλληλα εκαπιδευμένο θεραπευτή, θα πρέπει σταδιακά, αν όχι αμέσως, να αισθάνονται άνετα με αυτή την πρωτόγνωρη μορφή έκφρασης. Στην τελική, ο στόχος δεν είναι απαραίτητα για να δημιουργήσετε ένα αριστούργημα τέχνης.
Γιατί να χρησιμοποιήσω την Art Therapy?
Η τέχνη ως θεραπεία χρησιμοποιείται γενικά ως ένας εναλλακτικός τρόπος για να βελτιωθεί η συναισθηματική κατάσταση του ατόμου και η ψυχική του ευεξία. Η Εικαστική θεραπεία μέσω τέχνης δεν πρέπει να χρησιμοποιείται όμως μόνο ως θεραπεία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανακούφιση του στρες ή της έντασης, ή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένας τρόπος ενδοσκόπησης του εαυτού.
Η δημιουργική ανάπτυξη μέσω της ζωγραφικής απευθύνεται σε όλα τα παιδιά, από τη στιγμή, που αρχίζουν να χρησιμοποιούν υλικά ζωγραφικής, μέχρι το πέρας της εφηβείας.
Παιδιά
Η τέχνη ως θεραπεία απευθύνεται στα υγιή παιδιά και τις ανάγκες τους για έκφραση, έλεγχο, προσδιορισμό του εαυτού τους και αντιμετώπιση του στρες. Επίσης στα παιδιά με ειδικές ανάγκες και προβλήματα, τα οποία έπαψαν να αναπτύσσονται με υγιή τρόπο.
Η δημιουργική ανάπτυξη μέσω της τέχνης δίνει στο παιδί τη δυνατότητα να γίνει πιο ελεύθερο, δυνατό εσωτερικά και εξωτερικά, δημιουργικό, με έλεγχο της αίσθησης του εαυτού. Αναφέρεται στον τρόπο ανάπτυξης και εξέλιξής του μέσα από καλλιτεχνικές εμπειρίες.
Το να βοηθήσεις ένα παιδί στη συναισθηματική του ανάπτυξη, μπορεί να σημαίνει ότι του προσφέρεις, του δείχνεις, του μιλάς, το περιμένεις. Ο εικαστικός θεραπευτής είναι παρών με σεβασμό στο δικαίωμα του παιδιού να έχει το δικό του χώρο. Με ευαισθησία και αποδοχή της μοναδικότητας της συναισθηματικής του ζωής, του δίνει την ευκαιρία να αποκτήσει τον προσωπικό έλεγχο και την ελευθερία του, μέσα στο πλαίσιο του χώρου αυτού.
Με τον συμβολικό τρόπο της δημιουργίας τα παιδιά μπορούν να αποδεσμευτούν πραγματικά και να εκφράσουν ισχυρά συναισθήματα με ελεύθερες κινήσεις ζωγραφικής, ενώ ταυτόχρονα διατηρούν τον έλεγχο των παρορμήσεών τους, αναγνωρίζοντας, ότι δεν είναι καταστροφικές ή και αποδιοργανωτικές όπως πίστευαν. Μπορεί συμβολικά να αναβιώσουν παλαιότερες τραυματικές εμπειρίες, να πειραματιστούν και να εξασκηθούν για το μέλλον, να μάθουν να είναι υπεύθυνα. Με τον τρόπο αυτό εξοικειώνονται με την εμπειρία, που τους προκαλούσε φόβο και είναι σε θέση πλέον να αναπτυχθούν ελεύθερα.
Θεραπεία μέσω των τεχνών: ποια είναι τα οφέλη
O άνθρωπος από τη φύση του έχει την ανάγκη να επικοινωνεί και να εκφράζει τα συναισθήματά του.
Μέσω της δημιουργίας έχει τη δυνατότητα να αυτοεκπληρώνεται, να χαλαρώνει και να αποβάλει την ένταση της καθημερινότητας. Η ενασχόληση με την τέχνη είναι θεραπευτική.
Βοηθάει στη δημιουργία μιας απελευθερωτικής σχέσης μεταξύ του Εγώ και του Εσύ. Δηλαδή μεταξύ του εσωτερικού κόσμου των ‘’ανομολόγητων’’ παραστάσεων και των εξωτερικών συμβιβασμών. Η καλλιτεχνική δραστηριότητα μπορεί να προσφέρει την έκφραση της συνείδησης και του ασυνείδητου με σκοπό την θεραπευτική αλλαγή.
Μέσα από τη τέχνη πολλοί αποφορτίζονται από τις πιέσεις και τις δυσκολίες της καθημερινότητας. Τα χαρακτηριστικά αυτογνωσίας των καλλιτεχνικών διαδικασιών συμβάλλουν στην εξέλιξη και την ωρίμανση της προσωπικότητας.
Η αξιοποίηση της τέχνης συμβάλλει στην ενίσχυση της ψυχοσωματικής υγείας, την ενδυνάμωση των γνωστικών και συναισθηματικών λειτουργιών και την αντιμετώπιση των ενδοψυχικών συγκρούσεων. Σημαντική παράμετρος είναι η ενίσχυση της δημιουργικότητας, η οποία αποτελεί κατασταλτικό παράγοντα για ένα πιο λειτουργικό τρόπο ζωής συμβάλλοντας καθοριστικά στην ανάπτυξη του ατόμου.
Το κάθε άτομο έχει ξεχωριστό τρόπο έκφρασης, για παράδειγμα υπάρχουν άτομα στα οποία δεν ταιριάζει η θεραπεία μέσω της χρήσης του λόγου ή ακόμη και κάποιοι οι οποίοι είναι περισσότερο οπτικοί τύποι. Οι δημιουργικές τέχνες που περιλαμβάνουν τη μουσική, τη χρήση χρωμάτων, δραστηριότητες και κίνηση βοηθούν στην έκφραση των σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών.Αυτές οι θεραπείες μέσω της έκφρασης εισάγουν το στοιχείο της δράσης ώστε να προωθήσουν την αυτογνωσία και να ενδυναμωθεί η αποτελεσματική επικοινωνία.
Η Εικαστική εμπειρία είναι μία από τις πλουσιότερες σε περιεχόμενο αφού περιλαμβάνει κινητικά, αισθητηριακά, συναισθηματικά και γνωσιακά στοιχεία. Η Τέχνη επηρεάζει τη συναισθηματική κατάσταση του ανθρώπου. Ο κόσμος, η ψυχή και η Τέχνη διέπονται από παρόμοιες αρμονικές σχέσεις και συνεπώς η Τέχνη μπορεί να θεραπεύσει τη διάσπασή τους που σχετίζεται με ψυχολογικά προβλήματα. Η ψυχοσυναισθηματική επίδραση της Τέχνης είναι ανάλογη με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μερών της , δηλαδή με το χρώμα, το φως, τις σκιές, το καδράρισμα, την σύνθεση, την φαντασία, την δημιουργικότητα κ.τ.λ.
Τα θεραπευτικά οφέλη που μπορούμε να επιτύχουμε με την ενσωμάτωση των Τεχνών στη διαδικασία της θεραπείας και την αξιοποίηση των επιμέρους χαρακτηριστικών τους, δηλαδή μέσω των χρωμάτων, των φωτοσκιάσεων, της φαντασίας, της δημιουργικότητας, της εικαστικής εκπαίδευσης και του αυτοσχεδιασμού σε εικαστικό επίπεδο, έρχονται να βοηθήσουν στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και της εσωτερικής ενδυνάμωσης ενός ατόμου.
Εικαστική Ψυχοθεραπεία
Τι ακριβώς κάνει ένας θεραπευτής τέχνης;
Οι Θεραπευτές τέχνης είναι επαγγελματίες, συνήθως Ψυχολόγοι και ψυχοθεραπευτές, που έχουν εκπαιδευτεί τόσο στην δημιουργική διαδικασία μέσων της Τέχνης, όσο και στην Ψυχοθεραπευτική θεραπεία. Είναι γνώστες της ανθρώπινης ανάπτυξης, των ψυχολογικών θεωριών, κλινικής πρακτικής, τις πολυπολιτισμικές και καλλιτεχνικές παραδόσεις, και της δυνατότητας θεραπείας της τέχνης. Χρησιμοποιούν την τέχνη για θεραπεία, την αξιολόγηση και την έρευνα, και συνεργάζονται με άλλους επαγγελματίες ψυχικής υγείας.
Έχουν μελετήσει ψυχολογία και την ανθρώπινη ανάπτυξη. Οι θεραπευτές τέχνης έχουν συνήθως μια κλινική πρακτική κάποιου είδους και εξειδικεύονται στην γενική εκτίμηση της κατάστασης ενός ατόμου σε θεραπεία για μια σοβαρή ασθένεια. Οι Θεραπευτές Τέχνης μπορούν να συνεργαστούν με ανθρώπους όλων των ηλικιών, φύλου, θρησκείας, κλπ. Μπορούν να βοηθήσουν ένα άτομο, ένα ζευγάρι, μια οικογένεια, ή ομάδες ανθρώπων. Ανάλογα με την κατάσταση, μπορεί να υπάρχουν πολλοί θεραπευτές τέχνης που να εργάζονται μαζί ως κλινική ομάδα.
Ως ειδικότητα ένας εικαστικός θεραπευτής μπορεί να εργαστεί σε νοσοκομείο ή σε κέντρα ψυχικής υγείας με κλινικές περιπτώσεις ανθρώπων. Εικαστικούς θεραπευτές μπορεί να συναντήσουμε και σε χώρους που δεν είναι κλινικοί ,όπως σε σχολεία, σε ιδρύματα, σε ξενώνες με πρόσφυγες ή με άστεγους , σε φυλακές, σε γηροκομεία, σε ΚΑΠΗ κ.α.
Ο Θεραπευτικός μας Τομέας παρέχει θεραπευτικά προγράμματα (ατομικά ή ομαδικά), που απευθύνονται σε ενήλικες, παιδιά και εφήβους, οικογένειες, ζεύγη και ειδικές ομάδες.
Η δομή των συνεδριών συνίσταται συνήθως σε: α) ένα πρώτο λεκτικό κομμάτι, όπου ο θεραπευόμενος επεξεργάζεται τα θέματα που τον απασχολούν στην παρούσα φάση, β) την εικαστική διαδικασία, όπου χρησιμοποιούνται διάφορα εικαστικά και προεικαστικά υλικά και γ) την επεξεργασία του τελικού έργου.
Ο Θεραπευόμενος δεν χρειάζεται να έχει “ταλέντο” ή προηγούμενη εικαστική εμπειρία καθώς κατά τη διάρκεια των συνεδριών παρέχεται ο Χώρος και ο Χρόνος για πειραματισμό, εμπλοκή με τα εικαστικά υλικά και ενθάρρυνση για ελεύθερη δημιουργική έκφραση.
Ο Εικαστικός Ψυχοθεραπευτής λειτουργεί υποστηρικτικά και προωθεί την εικαστική διαδικασία ανάλογα με τις ανάγκες του θεραπευόμενου και βοηθά στη διερεύνηση και επεξεργασία της εικόνας, μέσα σε ένα πλαίσιο ασφάλειας, εμπιστοσύνης και αποδοχής.
Το Εικαστικό Έργο δεν αξιολογείται αισθητικά αλλά αποτελεί μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας καθώς και μέσο ανάδυσης, κατανόησης και λύσης ασυνειδήτων συγκρούσεων, που εμποδίζουν την λειτουργικότητα του ατόμου.
Πηγές:
Εμμ. Πολυζόπουλος – Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής
Γιάνναρη Μαρία – Καθηγήτρια Πιάνου-Μουσικοθεραπεύτρια
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Θεραπείες μέσω των Τεχνών – Art Therapy
- exatomikeusitherapy@gmail.com
