Είδη - Σχολές Ψυχοθεραπείας
Οι απαρχές της Ψυχοθεραπείας συναντόνται αρχικά στις περίφημες φιλοσοφικές Σχολές της Αρχαίας Ελλάδας, όπως στους προσωκρατικούς και Σωκρατικούς φιλοσόφους, στον Πυθαγόρα, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, αλλά κυρίως στο έργο του Θεόφραστου.
Ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις
Σήμερα τα είδη της ψυχοθεραπείας προσδιορίζονται αρχικά από τη θεωρητική προσέγγιση και την φιλοσοφία την οποία ακολουθούν, καθώς και από τον αριθμό των συμμετεχόντων.
Οι προσεγγίσεις αυτές στηρίζονται στις βασικές αρχές τις οποίες έχει θεμελιώσει ο εκάστοτε ιδρυτής.
Η σύγχρονη ατομική ψυχοθεραπεία έχει δανειστεί τις βάσεις της κατά κύριο λόγο από τις βασικές Σχολές της Ψυχολογίας του Βάθους όπως την ψυχανάλυση, της οποίας η πατρότητα ανήκει στον S.Freud (Φρόϊντ), την Αναλυτική Σχολή της οποίας η πατρότητα ανήκει στον Carl Gustav Jung), της Σωματικής (Wilchelm Reich, A. Lowen), του Κοινωνικού Ενδιαφέροντος του Albert κ.α.
Αντιθέτως, η ομαδική ψυχοθεραπεία δεν έχει έναν ξεκάθαρο ιδρυτή.
Ορισμένες απο τις βασικές προσεγγίσεις είναι οι ακόλουθες:
- Ψυχαναλυτική – Ψυχοδυναμική
- Αναλυτική
- Σωματική Ψυχοθεραπεία (Wilchelm Reich, A. Lowen)
- Γνωσιακή Συμπεριφορική (CBT)
- Συστημική
- Gestalt
- Προσωποκεντρική προσέγγιση
- Υπαρξιακή
Η ψυχοθεραπεία απαντάται επίσης σε διαφορετικές μορφές ακόμη και μέσα στην ίδια θεωρητική βάση, ανάλογα με τον αριθμό των συμμετεχόντων και τον σκοπό. Κατά αυτό τον διαχωρισμό έχουμε τις εξής κατηγορίες:
- Ατομική
- Ομαδική ψυχοθεραπεία / Δραματοθεραπεία, Ομάδες αυτογνωσίας Θεραπεία ζεύγους κ.α.
- Οικογενειακή θεραπεία
- Υποστήριξης Αθλητών κ.α.
Όσον αφορά τα είδη ψυχοθεραπείας, καταγραφές της τελευταίας δεκαετίας αναφέρουν ότι υπάρχουν περισσότερες από 400 προσεγγίσεις, που με τα χρόνια αυξάνονται όλο και περισσότερο. Θα κάνουμε μια προσπάθεια να περιγράψουμε τις πλέον γνωστές και επιστημονικά τεκμηριωμένες προσεγγίσεις, δηλαδή αυτές που έχουν επιπλέον ερευνηθεί ενδελεχώς και χρησιμοποιούνται ευρέως.
Οι περισσότερες ψυχολογικές θεωρίες στις οποίες βασίζεται η ψυχοθεραπεία εμφανίστηκαν στη διάρκεια του προηγουμένου αιώνα. Κάθε ψυχοθεραπευτική «Σχολή» δημιουργήθηκε υπό συγκεκριμένες επιστημονικές, κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες που επηρέασαν τη διαμόρφωσή της. Για παράδειγμα, η ψυχανάλυση δημιουργήθηκε σε μια ηθικοπλαστικά καταπιεστική εποχή όπου το σεξ ήταν ταμπού, ενώ ο συμπεριφορισμός σε μια εποχή που η εκβιομηχάνιση οδήγησε στη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς ως μηχανιστικής.Υπάρχουν πολλές απόψεις για την κατηγοριοποίηση των ψυχοθεραπειών.
Οι βασικές θεωρητικές «Σχολές» από τις οποίες πηγάζουν αντίστοιχα μοντέλα ψυχοθεραπείας είναι τρεις:
- Α. η Ψυχαναλυτική Σχολή,
- Β. η Συμπεριφοριστική Σχολή και
- Γ. η Ανθρωπιστική Σχολή.
Αυτές οι τρεις «σχολές» ασχολούνται καταρχήν με το μεμονωμένο άτομο και την προσωπικότητά του.
Μία ακόμη σημαντική «Σχολή» που δίνει έμφαση στις οικογενειακές σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους είναι η Οικογενειακή-Συστημική Σχολή.
Ας τις δούμε όμως πιο συγκεκριμένα:
Οι σχολές της ψυχοθεραπείας:
Ποια είναι λοιπόν η διαφορά ανάμεσα σε ένα/μία ψυχίατρο και ένα/μία ψυχολόγο; Ο επαγγελματίας που θα επιλέξω τι προσέγγιση πρέπει να έχει και τι σημαίνει η θεωρητική σχολή στην οποία ανήκει; Τι σημαίνει ψυχαναλυτική, συστημική, προσωποκεντρική, συμπεριφοριστική προσέγγιση; Τέλος, ποια προσέγγιση είναι η πιο αποτελεσματική για την κάθε περίπτωση;
Σύντομη αναφορά στις διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις και τα χαρακτηριστικά τους.
Είδη Ψυχοθεραπείας
Ο όρος ψυχοθεραπεία καλύπτει ένα μεγάλο εύρος προσεγγίσεων και μεθόδων, από την συζήτηση πρόσωπο με πρόσωπο μέχρι τεχνικές που περιλαμβάνουν ρόλους ή χορό για να βοηθηθούν οι άνθρωποι να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Κάποιοι ψυχοθεραπευτές δουλεύουν με ζευγάρια, με οικογένειες ή ομάδες, με ενήλικες ή παιδιά. Παρακάτω παραθέτουμε ορισμένες συνοπτικές πληροφορίες για τις κυριότερες μορφές ψυχοθεραπείας.
Ψυχαναλυτική Σχολή
Ο Σίγκμουντ Φρόιντ είναι ο πατέρας της Ψυχανάλυσης και από τους πρώτους που μίλησε στα τέλη του 19ου αιώνα για τη «θεραπεία δια του λόγου» («talking cure»).
Ψυχανάλυση
Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας βασίζεται κυρίως στην εξερεύνηση του ασυνειδήτου, και αποτελεί θεραπευτική μέθοδο για ψυχολογικές και συναισθηματικές νόσους. Ο στόχος στις συνεδρίες ψυχανάλυσης είναι οι ασυνείδητες σκέψεις να αναγνωριστούν, να γίνουν συνειδητές, δίνοντας τη δυνατότητα για αλλαγή. Ο ελεύθερος συνειρμός και τα όνειρα είναι βασικά εργαλεία της μεθόδου. Ο Freud πίστευε ότι οι μη αποδεκτές σκέψεις από την νηπιακή ηλικία συσσωρεύονται στο ασυνείδητο και επηρεάζουν τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις συμπεριφορές. Αυτά τα καταπιεσμένα συναισθήματα συχνά έρχονται στην επιφάνεια στην ενήλικη ζωή με την μορφή εσωτερικών συγκρούσεων, κατάθλιψης, ονείρων κά.
Φιλοσοφική βάση:
Η Ψυχαναλυτική Σχολή, όπως την θεμελίωσε ο Φρόιντ, στηρίζεται στην αιτιοκρατία δηλαδή αναζητά τα αίτια που δημιουργούν το σύμπτωμα. Επιπλέον, είναι τοπογραφική με την έννοια ότι ενδιαφέρεται για το πως ένα γεγονός έχει καταγραφεί στο ασυνείδητο. Είναι δυναμική και γενετική διότι δίνει έμφαση στις συγκρούσεις των ενορμήσεων και την ενέργεια που δημιουργείται από αυτές, αλλά και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των συγκρουόμενων ενδοψυχικών δυνάμεων.
Θεραπευτική πρακτική:
Οι ψυχαναλυτές αναλύουν κατά κύριο λόγο τη μεταβίβαση, δηλαδή τα έντονα συναισθήματα που δημιουργούνται στους αναλυόμενους για τον αναλυτή τους και τα οποία αφορούν σημαντικά άτομα της ζωής των αναλυόμενων. Η χρήση του ελεύθερου συνειρμού και η ερμηνεία των ονείρων του αναλυόμενου είναι σημαντικές τεχνικές της ψυχαναλυτικής προσέγγισης, η οποία εστιάζει κυρίως στο παρελθόν του ατόμου.
Θεραπευτική Σχέση:
Στην κλασσική φροϋδική ψυχανάλυση η βασική στάση του αναλυτή είναι η «ουδετερότητα» και η χρήση ερμηνειών. Στις μεταγενέστερες ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις η πραγματική σχέση με τον θεραπευόμενο, δηλαδή η θεραπευτική συμμαχία παίζει πιο σημαντικό ρόλο. Σε κάθε περίπτωση, ο θεραπευτής αναλαμβάνει τον ρόλο του «ειδικού» που οδηγεί τον αναλυόμενό του στο δύσκολο έργο της αναδιαμόρφωσης της προσωπικότητάς του.
Συναφείς προσεγγίσεις: Ενδεικτικά αναφέρουμε την
- Αναλυτική Ψυχολογία (C. Jung),
- την Ατομική Ψυχολογία (A. Adler) και
- τη σύγχρονη Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία.
Όταν μιλάμε για ψυχανάλυση λοιπόν αναφερόμαστε μόνο σε αυτόν τον συγκεκριμένο τρόπο θεραπείας. Οποιοσδήποτε άλλος τρόπος λέγεται απλά ψυχοθεραπεία!
Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία
Η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία είναι ένας όρος που περικλείει την ψυχοθεραπεία με την αναλυτική (ψυχαναλυτική) της μορφή. Είναι μια μορφή ψυχολογίας που επικεντρώνεται στις ασυνείδητες και παλιές εμπειρίες που καθορίζουν την συμπεριφορά ενός ατόμου.
Οι θεραπευόμενοι επικεντρώνονται στην παιδική τους ηλικία, την σχέση με τους γονείς και άλλους σημαντικούς ανθρώπους, και ο στόχος είναι να αποκαλυφθούν οι ασυνείδητες σκέψεις.
Η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία τείνει να είναι λιγότερο έντονη και πιο σύντομη από την ψυχανάλυση, και βασίζεται περισσότερο στην διαπροσωπική-θεραπευτική σχέση μεταξύ ψυχοθεραπευτή και θεραπευόμενου. Είναι μια προσέγγιση που μπορεί να ενσωματωθεί στην ατομική, ομαδική και οικογενειακή ψυχοθεραπεία.
Αναλυτική Σχολή
Γιουνγκιανή – Αναλυτική Ψυχοθεραπεία
Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας δουλεύει με το ασυνείδητο. Ο ψυχοθεραπευτής και ο θεραπευόμενος δουλεύουν μαζί για να διευρύνουν την συνειδητότητα προς την ψυχολογική ισορροπία, την αρμονία και την ολότητα. Η ανάλυση αυτή εξετάζει τα βαθύτερα κίνητρα στην ψυχή του θεραπευόμενου, τις σκέψεις και τις πράξεις που είναι πέρα από τη συνειδητότητα, δηλαδή για τις οποίες δεν έχουμε επίγνωση. Ο ψυχοθεραπευτής στοχεύει στην επίτευξη βαθύτερων και μακροχρόνιων αλλαγών στην προσωπικότητα. Βασίζεται στις θεωρίες του Carl Jung και στοχεύει στην ισορροπία μεταξύ συνειδητών και ασυνείδητων σκέψεων για την δημιουργία νέων αξιών και πεποιθήσεων ώστε να ανακουφίσει τον ψυχολογικό πόνο.
Συμπεριφοριστική Σχολή
Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία
Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας βασίζεται στην θεωρία ότι οι συμπεριφορές που έχει κάποιος μάθει ή υιοθετήσει ως απόκριση σε εμπειρίες του παρελθόντος, μπορούν να αλλάξουν. Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD), φόβους, φοβίες κλπ μπορούν να ωφεληθούν από αυτό το τύπο ψυχοθεραπείας. Η συμπεριφορική ψυχοθεραπεία επικεντρώνεται αποκλειστικά στο να βοηθήσει τον θεραπευόμενο να επιτύχει τους στόχους του και να αλλάξει τον τρόπο συμπεριφοράς όταν αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα, άγχος ή ανησυχία.
Ο Συμπεριφορισμός εμφανίστηκε ως αντίπαλο δέος της ψυχανάλυσης στις αρχές του 20ουαιώνα. Έχει τις ρίζες του στα πειράματα των I. Pavlov και B. F. Skinner και αναπτύχθηκε κυρίως μέσα από αντίστοιχες εμπειρικές μελέτες.
Φιλοσοφική βάση:
Η βασική αρχή του συμπεριφορισμού είναι πως η ψυχολογία οφείλει να εξετάζει μόνο τα «αντικειμενικά» και εξωτερικά γεγονότα και συμπεριφορές, δηλαδή ό,τι μπορεί να παρατηρηθεί και να μετρηθεί. Η ανθρώπινη συμπεριφορά μπορεί να αλλάξει παρεμβαίνοντας θεραπευτικά στην αλληλεπίδραση του ατόμου με το περιβάλλον του, όπου στην αλλαγή της συμπεριφοράς ο ρόλος της μάθησης είναι καθοριστικός.
Θεραπευτική πρακτική:
Οι θεραπευτές ακολουθούν ένα εξατομικευμένο θεραπευτικό πλάνο στο οποίο ορίζονται εξαρχής οι στόχοι της θεραπείας, τα μέσα και οι παρεμβάσεις που θα χρησιμοποιηθούν, καθώς και οι τρόποι με τους οποίους θα αξιολογηθεί η πρόοδος του θεραπευόμενου. Χρησιμοποιούνται πολλές τεχνικές, μεταξύ των οποίων είναι οι τεχνικές χαλάρωσης, η συστηματική απευαισθητοποίηση, η καθοδηγούμενη φαντασία και άλλες ψυχοεκπαιδευτικές τεχνικές.
Θεραπευτική Σχέση:
Η θεραπευτική σχέση στη συμπεριφορική θεραπεία είναι σχέση δασκάλου-μαθητή. Οι θεραπευτές καθοδηγούν και ενισχύουν θετικά ή αρνητικά τους θεραπευόμενους. Η θεραπεία εστιάζει στο παρόν του ατόμου, στο περιβάλλον του και στα συμπτώματα που εμφανίζει.
Συναφείς προσεγγίσεις:
Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία
Είναι η πλέον γνωστή ψυχοθεραπευτική προσέγγιση στις μέρες μας, η οποία ενσωματώνει δύο ψυχολογικές θεωρήσεις, τον Συμπεριφορισμό και τη Γνωσιακή θεραπεία (είδος ψυχοθεραπείας όπου ο κύριος στόχος είναι η αλλαγή του τρόπου σκέψης του θεραπευόμενου). Στην πράξη ο θεραπευτής συνδυάζει συμπεριφορικές και γνωσιακές τεχνικές με απώτερο στόχο την αλλαγή του τρόπου σκέψης του ατόμου σε πιο υγιή μοτίβα αλλά και την εκμάθηση νέων, πιο λειτουργικών συμπεριφορών. Στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική θεραπεία ο θεραπευτής έχει ιδιαίτερα ενεργό ρόλο. Δρα εκπαιδευτικά και συνεργατικά με το θεραπευόμενό του και εστιάζει κυρίως στο παρόν και στη μείωση των συμπτωμάτων, εφαρμόζοντας συγκεκριμένες τεχνικές αξιολογώντας τη πρόοδο της θεραπείας συστηματικά.
Γνωστική-Αναλυτική Ψυχοθεραπεία
Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας συνδυάζει διάφορες θεωρίες για να εξερευνήσει τις συνδέσεις μεταξύ των συμπεριφορών, συναισθημάτων και σκέψεων ενός ατόμου. Ενθαρρύνει τον θεραπευόμενο να χρησιμοποιήσει και να αναπτύξει τις ικανότητές του για να αλλάξει τον τρόπο συμπεριφοράς, και τον αρνητικό τρόπο σκέψης και δράσης. Η ψυχοθεραπεία είναι βραχυπρόθεσμη (16-22 συνεδρίες). Ο ψυχοθεραπευτής συνεργάζεται με τον θεραπευόμενο για την αλλαγή στον τρόπο συμπεριφοράς και για την εκμάθηση εναλλακτικών τρόπων αντιμετώπισης των προβλημάτων. Ιδιαίτερη σημασία δίνετε στην κατανόηση των ρόλων που έχει υιοθετήσει ένα από την παιδική ηλικία και που δυσλειτουργικά μεταφέρονται και στην ενήλικη ζωή.
Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία
Η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία υποστηρίζει τον θεραπευόμενονα έχει την διάθεση να αντιμετωπίσει την ζωή και τα προβλήματά του. Σύμφωνα με αυτόν τον τύπο ψυχοθεραπείας το άτομο είναι απόλυτα ελεύθερο και υπεύθυνο για ότι συμβαίνει. Οι θεραπευόμενοι υποστηρίζονται ώστε να ζουν πιο αυθεντικά και με κάποιο σκοπό, αποδεχόμενοι τους περιορισμούς της ανθρώπινης φύσης. Ως θεραπεία εμβαθύνει στην έννοια του ανθρώπου, και περιλαμβάνει την διαδικασία της αντιμετώπισης των ζητημάτων της ανθρώπινης φύσης. Οι ψυχοθεραπευτές πιστεύουν ότι αυτό ο τύπος ψυχοθεραπείας μπορεί να γεμίσει τον θεραπευόμενο με χαρά και δύναμη.
Ψυχοσύνθεση
Η ψυχοσύνθεση θεωρείται κλάδος της υπαρξιακής ψυχολογίας και περιλαμβάνει πνευματικά στοιχεία και ανησυχίες, και πολλές φορές αναφέρεται ως ʺη ψυχολογία της ψυχήςʺ.Εμπνευστής της είναι ο Ιταλός ψυχίατρος Roberto Assagioli που συμπεριέλαβε στη θεραπεία το πνευματικό κομμάτι του ατόμου και το νόημα για τη ζωή. Η ανάλυση μέσω της ψυχοσύνθεσης στοχεύει στην κατάκτηση υψηλότερου πνευματικού επιπέδου συνείδησης. Μέσω της ζωγραφικής, της κίνησης και άλλων τεχνικών, διαφορετικές πτυχές της προσωπικότητας αναγνωρίζονται και αξιολογούνται.
Ανθρωπιστική Σχολή
Η Ανθρωπιστική Σχολή βασίζεται κυρίως στα φιλοσοφικά ρεύματα του υπαρξισμού και της φαινομενολογίας, καθώς και σε συναφείς ανθρωπιστικές ιδέες φιλοσόφων όπως ο J.P. Sartre, o Ε. Husserl, o M. Heidegger και άλλοι.
Ανθρωπιστική Ψυχοθεραπεία
Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας λειτουργεί με πολλές επιρροές για να ενθαρρύνει την εξέλιξη του ατόμου, τις σχέσεις του με τους άλλους και με την κοινωνία. Στην ανθρωπιστική ψυχοθεραπεία ο θεραπευόμενος και ο ψυχοθεραπευτής είναι δεσμευμένοι στην διαμόρφωση της διαδικασίας εκτίμησης, παρέμβασης και αξιολόγησης των αποτελεσμάτων. Αυτή η προσέγγιση ενισχύει την σημασία των ικανοτήτων του ατόμου για αυτοέλεγχο, αυτοπραγμάτωση , υπευθυνότητα και επιλογή, οι οποίες παρεμβαίνουν στη διαδικασία της αλλαγής. Οι ψυχοθεραπευτές επίσης αξιολογούν την επίδραση του εξωτερικού περιβάλλοντος στον εσωτερικό κόσμο του ατόμου για να δείξουν την σημασία των κοινωνικών εμπειριών.
Η Προσωποκεντρική Προσέγγιση είναι το πλέον γνωστό και τεκμηριωμένο μοντέλο ανθρωπιστικής θεραπείας.
Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία
Gestalt Ψυχοθεραπεία
Η ονομασία προέρχεται από μια γερμανική λέξη που σημαίνει “το σύνολο”, το άθροισμα όλων των μελών, την συμβολική διαμόρφωση ή το μοτίβο στοιχείων που συντελούν σε ένα “όλον”.ΗGestalt Ψυχοθεραπεία είναι μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση η οποία στηρίζεται στην πεποίθηση ότι οι άνθρωποι έχουν μια έμφυτη τάση προς την υγεία, αλλά τα παλιά μοτίβα συμπεριφοράς μπορούν να μπλοκάρουν την ευεξία, και την επικοινωνία με τους άλλους.Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας επικεντρώνεται στο τι συμβαίνει στο παρόν, στο εδώ και τώρα, ώστε ο θεραπευόμενος να κατακτήσει μεγαλύτερη ενσυνειδητότητα για τον εαυτό του, τις αντιδράσεις του και τον τρόπο που αλληλεπιδρά με τους άλλους. Δίνεται σημασία όχι μόνο στο ότι λέγεται, αλλά στη γλώσσα του σώματος και στα καταπιεσμένα συναισθήματα. Οι τεχνικές περιλαμβάνουν συχνά το παίξιμο ρόλων και την ανάλυση των ονείρων.
Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας βασίζεται στην υπόθεση ότι ένα άτομο που ζητά βοήθεια για την επίλυση των προβλημάτων του μπορεί να δεσμευτεί σε μια ειλικρινή σχέση με τον ψυχοθεραπευτή (χωρίς κριτική) και να εκφραστεί ελεύθερα για το πώς αισθάνεται. Οι θεραπευόμενοι θέλουν αν αλλάξουν τον τρόπο συμπεριφοράς και σκέψης τους. Ο ψυχοθεραπευτής από την πλευρά του δημιουργεί ένα ασφαλές περιβάλλον, προσφέροντας υποστήριξη και κατανόηση στον θεραπευόμενο ώστε να μπορέσει να αλλάξει.CarlRogers
Προσωποκεντρική Θεραπεία
Φιλοσοφική βάση: Η Προσωποκεντρική Θεραπεία είναι το θεωρητικό παιδί του Carl Rogers και αναπτύχθηκε μέσα από κλινικές μελέτες ήδη από τη δεκαετία του 1940. Βασικό αξίωμα της θεραπείας είναι ότι κάθε άτομο έχει μια έμφυτη ικανότητα να αυτοπραγματωθεί, δηλαδή να εξελιχθεί σύμφωνα με τις δυνατότητές του. Αυτή η ικανότητα ενεργοποιείται αρκεί να βρεθούν οι κατάλληλες συνθήκες στο περιβάλλον του ατόμου και κυρίως στις σχέσεις του με τους σημαντικούς Άλλους. Η Προσωποκεντρική Θεραπεία υποστηρίζει πως ο άνθρωπος θα ενεργήσει σύμφωνα με την υποκειμενική του πραγματικότητα όσο καλύτερα μπορεί.
Θεραπευτική πρακτική:
Ο Rogers δίνει έμφαση στην ποιότητα παρουσίας του θεραπευτή και τη θεραπευτική σχέση που φτιάχνει, η οποία είναι το πλέον σημαντικό στοιχείο για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας πέρα από οποιαδήποτε τεχνική. Υπάρχουν τρεις βασικές, απαραίτητες και αρκετές συνθήκες εκ μέρους των θεραπευτών μέσω των οποίων διευκολύνεται η εξέλιξη του πελάτη: α) Η ενσυναίσθηση: η ικανότητα να μπαίνει κανείς στην θέση του άλλου χωρίς να ταυτίζεται, β) Η Άνευ όρων αποδοχή: η ικανότητα να αποδέχεται κανείς τον άλλον στην ολότητά του χωρίς κριτική, και γ) Η Αυθεντικότητα: η ικανότητα να είναι κανείς σε επαφή με τα συναισθήματά του άσχετα εάν αποφασίζει να τα εκφράσει ή όχι. Σε γενικές γραμμές οι θεραπευτές εμπιστεύονται τη διαδικασία των θεραπευόμενων και τους ακολουθούν καθρεφτίζοντας το βίωμα τους.
Θεραπευτική σχέση: Οι πελατοκεντρικοί θεραπευτές δεν αναλαμβάνουν τη στάση του «ειδήμονα», αλλά διευκολύνουν τη θεραπευτική διαδικασία και αντιμετωπίζουν τους πελάτες τους ως «ειδικούς» για τον εαυτό τους. Οι θεραπευόμενοι, αντίθετα από άλλες σχολές, δεν ονομάζονται ασθενείς αλλά πελάτες (clients – στα ελληνικά δεν έχει ο όρος την ίδια απόδοση).
Συναφείς προσεγγίσεις:
Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία, Θεραπεία Gestalt
Σχεσιακή Ψυχοθεραπεία
Η ψυχοθεραπεία των σχέσεων είναι ένας τρόπος κατανόησης της ανθρώπινης ύπαρξης. Οι ψυχοθεραπευτές και οι θεραπευόμενοι προσπαθούν να κατανοήσουν τις προηγούμενες σχέσεις ώστε να αποκωδικοποιήσουν τις τωρινές σχέσεις. Οι ψυχοθεραπευτές δίνουν προτεραιότητα στις σχέσεις του θεραπευόμενου καθώς αποτελούν το επίκεντρο για την κατανόηση του εαυτού τους.
Ψυχοσεξουαλική Ψυχοθεραπεία
Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας ασχολείται με πτυχές της σεξουαλικότητας και του φύλου. Τα προβλήματα σεξουαλικότητας προέρχονται από σωματικά, ψυχολογικά και συναισθηματικά ζητήματα, και συχνά είναι συνδυασμός αυτών. Η ψυχοσεξουαλική ψυχοθεραπεία βοηθά σε προβλήματα όπως οι αλλαγές στην επιθυμία για σεξ, τα προβλήματα στύσης, τα προβλήματα οργασμού ή εκσπερμάτισης και ο πόνος που συνδέεται με το σεξ.Τα άτομα που ανησυχούν για την σεξουαλικότητά τους καλό θα ήταν να κάνουν ψυχοθεραπεία μαζί με τον σύντροφό τους, επειδή η σχέση και τα προβλήματα στο σεξ σπάνια αφορούν μόνο τον έναν σύντροφο. Ωστόσο, ακόμη και τα άτομα που δεν έχουν σύντροφο μπορούν να κάνουν ψυχοθεραπεία μόνοι τους.
Ψυχοθεαπεία Ζεύγους
Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας βοηθά τους θεραπευόμενους να εξερευνήσουν και να κατανοήσουν τα προβλήματα στη σχέση τους, όπως:
- Τα προβλήματα που δημιουργούνται από μια αλλαγή στον τρόπο ζωής (όπως η απόκτηση παιδιών, οι αλλαγές στην εργασία).
- Η αίσθηση ότι έχουν απομακρυνθεί, και δεν μιλάνε όπως παλιά.
- Οι συχνές διαφωνίες και η δυσκολία στην διαχείριση τους.
- Η έλλειψη εμπιστοσύνης και η ζήλεια.
Η ψυχοθεραπεία ζεύγους εφαρμόζει συστημικές, ανθρωπιστικές και ψυχοδυναμικές προσεγγίσεις, με στοιχεία γνωστικής και συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας. Οι ψυχοθεραπευτές βοηθούν τα ζευγάρια να επικοινωνήσουν και να αναπτύξουν ικανότητες επίλυσης των διαφωνιών, με τρόπο πιο υγιή και ικανοποιητικό. Οι θεραπευόμενοι ξεκινούν ψυχοθεραπεία ζεύγους όταν η σχέση τους περνάει κρίση ή όταν θέλουν να διατηρήσουν μια υγιή σχέση.
Emotionally Focused Therapy (EFT),
είναι ένα μοντέλο θεραπείας που ασχολείται κυρίως με την θεραπεία ζευγαριών, αλλά και οικογενειών και ατόμων. Δημιουργός της είναι η καθηγήτρια Ψυχολογίας Sue Johnson και οι συνεργάτες της στο Πανεπιστήμιο της Ottawa του Καναδά. Η προσέγγιση αυτή στηρίζεται στην έρευνα και βασίζεται α. στη θεωρία του συναισθηματικού δεσμού (J. Bowlby), β. στις απαραίτητες συνθήκες για τη θεραπευτική σχέση όπως ακριβώς τις περιγράφει ο Rogers και γ. έχει και μια συστημική θεώρηση αλληλεπίδρασης των ενδιαφερομένων μελών. Είναι ένα δομημένο συνθετικό μοντέλο που προσεγγίζει αποτελεσματικά και αισιόδοξα τις συντροφικές σχέσεις, ως ένα σύστημα που είναι φτιαγμένο για να αλληλοφροντίζεται παρέχοντας ασφάλεια αλλά και αυτονομία στα μέλη του.
Η Ψυχοθεραπεία των Αντικειμενοτρόπων Σχέσεων
Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας βασίζεται στην θεωρία ότι ο εαυτός υπάρχει μόνο σε σχέση με άλλα “αντικείμενα”, είτε είναι εσωτερικά (εσωτερικευμένα) είτε εξωτερικά. Η επαφή με άλλους ανθρώπους είναι βασική ανάγκη και ο εσωτερικός μας κόσμος βρίσκεται σε διαδικασία δυναμικής συνδιαλλαγής, συνειδητά και ασυνείδητα. Αυτή η δυναμική επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε και βιώνουμε την πραγματικότητα. Μεταξύ του ψυχοθεραπευτή και του θεραπευόμενου δημιουργείται μια θεραπευτική σχέση που δίνει την δυνατότητα στον θεραπευόμενο να επαναπροσδιορίσει τον αυτοέλεγχο, την ανεξαρτησία του και την εμπιστοσύνη στον εαυτό του.
Ψυχοθεραπεία που βασίζεται στη θεωρία του Πρωταρχικού Δεσμού
Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας είναι ουσιαστικά ένας κλάδος σχεσιακής ψυχανάλυσης που εξερευνά τον τρόπο συναισθηματικής σύνδεσης από τη γέννηση και μετά. Βασίζεται στη “θεωρία του πρωταρχικού δεσμού” που μελετά το πως συνδέεται -το σχετίζεσθαι- ένα άτομο από την νηπιακή ηλικία και την πρώιμη παιδική ηλικία (με ασφάλεια, άγχος, αποφυγή, αμφίσημη ή αποδιοργανωμένη μορφή). Ο τρόπος αυτός του σχετίζεσθαι επαναλαμβάνεται στην ενήλικη ζωή. Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας επιτρέπει στον θεραπευόμενο να πενθήσει για τις απώλειες του παρελθόντος, και να εξερευνήσει την επίδραση των σημαντικών σχέσεων στη ζωή του στο παρόν και στο παρελθόν.
Οικογενειακή –Συστημική Θεραπεία
Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία είναι ένας κλάδος της ψυχοθεραπείας που επικεντρώνεται στις οικογενειακές σχέσεις. Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία ενισχύει την αλλαγή και την ανάπτυξη και βοηθά στην επίλυση των οικογενειακών διαφωνιών και προβλημάτων. Επικεντρώνεται στο πως τα μέλη της οικογένειας αλληλεπιδρούν. Ένας ψυχοθεραπευτής πρέπει να έχει την ικανότητα να επηρεάζει την συζήτηση με τέτοιο τρόπο που να ενισχύει την οικογένεια ως ομάδα, λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική και την πολιτική κατάσταση της οικογένειας.
Αν και ο όρος Οικογενειακή θεραπεία συχνά ταυτίζεται με τη Συστημική προσέγγιση, στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλά διαφορετικά μοντέλα οικογενειακής θεραπείας. Στο παρόν αναφερόμαστε ενδεικτικά στο πιο γνωστό Συστημικό μοντέλο, τη Θεωρία Οικογενειακών Συστημάτων του Bowen. Η κοινή βάση όλων των Συστημικών μοντέλων είναι η έμφαση στην αλληλεπίδραση των μελών του οικογενειακού συστήματος η οποία παράγει και το σύμπτωμα του ατόμου.
Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία
Η Θεωρία Οικογενειακών Συστημάτων του M. Bowen
Φιλοσοφική βάση:
Ο Bowen είναι ο μόνος από τους οικογενειακούς θεραπευτές που έγραψε μια ολοκληρωμένη θεωρία που προσπαθεί να εξηγήσει όλα τα φυσικά και οικογενειακά συστήματα και η οποία Βασίζεται στη θεωρία εξέλιξης των ειδών του Δαρβίνου. Το «Σύστημα» είναι κάθε ενότητα που αποκτά δομή από την επανατροφοδότηση. Η οικογένεια θεωρείται μια συναισθηματική ενότητα που εξαρτάται από τα επίπεδα διαφοροποίησης των ατόμων που την απαρτίζουν. Γι’ αυτό και η έννοια της απόστασης μεταξύ των μελών είναι σημαντική.
Θεραπευτική πρακτική:
Οι θεραπευτές μπορούν να δουλέψουν τόσο με τα μεμονωμένα άτομα όσο και με ολόκληρη την οικογένεια.
Εστιάζονται περισσότερο στη θεραπευτική διαδικασία και όχι τόσο στο περιεχόμενο όσων λέγονται. Η έννοια της τριγωνοποίησης είναι βασική. Η τριγωνοποίηση αναφέρεται στο ρόλο που αναλαμβάνει ως «διαμεσολαβητής» ένα τρίτο άτομο στην οικογένεια όταν υπάρχει κάποια δυσκολία σε μια δυαδική σχέση (λ.χ. στους δύο γονείς). Η τριγωνοποίηση όμως είναι δυσλειτουργική για την οικογένεια και οι θεραπευτές βοηθούν την αποκατάσταση της δυαδικής σχέσης. Στη θεραπεία, επίσης, εξετάζεται και η διαγενεακή διαδικασία.
Θεραπευτική σχέση:
Οι θεραπευτές είναι ενθαρρυντικοί, συμβουλεύουν και παρεμβαίνουν σαν προπονητές, ενώ καθοδηγούν τη θεραπευτική διαδικασία.
Συναφείς προσεγγίσεις:
Δομικό Μοντέλο (S. Minuchin), Στρατηγικό Μοντέλο (J. Haley, C. Madanes) κ.α.
Ψυχοθεραπεία μέσω Τέχνης
Η δραματοθεραπεία περιλαμβάνει την ζωγραφική, το θέατρο και τον χορό και μπορεί να συνδυαστεί με την ψυχοθεραπεία συζήτησης. Η τέχνη βοηθά στην κατανόηση και την έκφραση των συναισθημάτων. Αυτού του τύπου η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι αποτελεσματική σε θεραπευόμενους που δεν μπορούν να εκφραστούν. Η καλλιτεχνική ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι χρήσιμη για ανθρώπους με κάποιο ψυχικό τραύμα, όπως οι πρόσφυγες, και για ανθρώπους με μαθησιακές δυσκολίες.
Δραματοθεραπεία
Η Δραματοθεραπεία ως ψυχοθεραπευτική προσέγγιση ανήκει στην κατηγορία των θεραπειών μέσα από την Τέχνη. Αυτός ο συγκεκριμένος τύπος ψυχοθεραπείας χρησιμοποιεί θεατρικές τεχνικές όπως το παιχνίδι ρόλων, τα θεατρικά παιχνίδια, η μίμηση, το κουκλοθέατρο, η ορθοφωνία, η μυθοπλασία, η αφήγηση και άλλες τεχνικές που καλλιεργούν την δημιουργικότητα, την φαντασία, την μάθηση και την προσωπική εξέλιξη. Μπορεί να εφαρμοστεί σε άτομα ή ομάδες με κοινωνικά προβλήματα καθώς η ψυχοθεραπεία με δράμα ενισχύει την αυτοπεποίθηση, την έκφραση, τα συναισθήματα για τον εαυτό μας και τους άλλους.
Ψυχοθεραπεία μέσω χορού
Πρόκειται για μια εκφραστική μορφή ψυχοθεραπείας, που επικεντρώνεται στην θεωρία ότι το σώμα και το μυαλό είναι συνδεδεμένα.
Μέσω της κίνησης και του χορού ο θεραπευόμενος εκφράζει δημιουργικά τις σκέψεις και τα συναισθήματά του.
Οι ψυχοθεραπευτές πιστεύουν ότι οι κινήσεις αντανακλούν τον τρόπο σκέψης ενός ατόμου. Με την κατάλληλη υποστήριξη ο θεραπευόμενος ανακαλύπτει νέες συναισθηματικές εμπειρίες μέσω του χορού. Η ψυχοθεραπεία μέσω χορού μπορεί να γίνει και σε ομάδες.
Σωματική Ψυχοθεραπεία
Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας περιλαμβάνει πολλές προσεγγίσεις και επικεντρώνεται στο πως το σώμα, τα συναισθήματα, το πνεύμα, η ψυχή και οι προσδοκίες στη ζωή επηρεάζουν το ένα το άλλο. Μελετά τις πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ πνεύματος και σώματος. Οι τύποι της σωματικής ψυχοθεραπείας, όπως η βιοενεργειακή ανάλυση, η βιοδυναμική ψυχοθεραπεία και το βιοδυναμικό μασάζ, αντιμετωπίζουν ένα ζήτημα σε πολλά επίπεδα όπως το σώμα, το συναίσθημα, το μυαλό και το πνεύμα. Είναι γνωστό ότι πολλά ψυχολογικά προβλήματα (όπως η κατάθλιψη, οι διατροφικές διαταραχές και οι εξαρτήσεις) έχουν αντίκτυπο και στο σώμα.
Νευρογλωσσική Ψυχοθεραπεία και Συμβουλευτική
Η νευρογλωσσική ψυχοθεραπεία αναπτύχθηκε από τον νευρογλωσσικό προγραμματισμό (NLP). Η νευρογλωσσική ψυχοθεραπεία εξερευνά τον τρόπο σκέψης, τις αρχές, τις πεποιθήσεις και τις εμπειρίες πίσω από τα προβλήματα και τους στόχους. Μέσω αυτού του τύπου ψυχοθεραπείας οι θεραπευόμενοι ξεπερνούν τα συναισθηματικά εμπόδια με την βελτίωση των ικανοτήτων τους. Αυτό δίνει την αίσθηση στο άτομο ότι έχει περισσότερο έλεγχο και μεγαλύτερη πιθανότητα να δημιουργήσει την ζωή που επιθυμεί. Χρησιμοποιούνται θεραπευτικά εργαλεία από διάφορες προσεγγίσεις για να αυξηθούν τα θεραπευτικά αποτελέσματα.Στον πυρήνα της προσέγγισης υπάρχει η πεποίθηση ότι εμείς οι ίδιοι κατασκευάζουμε την πραγματικότητά μας (ένα προσωπικό χάρτη του κόσμου), που βασίζεται στις εμπειρίες μας και στο πως αυτές τις αναπαριστούμε εσωτερικά. Κάθε άτομο φτιάχνει και χρησιμοποιεί τον δικό του χάρτη-μοντέλο για να πορευτεί στη ζωή, και άλλοτε αυτά τα μοντέλα οδηγούν σε επιτυχία και πληρότητα και άλλοτε σε περιορισμούς και βάσανα.
Βραχεία Ψυχοθεραπεία
Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας χρησιμοποιεί ποικίλες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις. Διαφέρει από άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις στον τρόπο που επικεντρώνεται σε ένα θέμα και περιλαμβάνει την πιο άμεση παρέμβαση από τον ψυχοθεραπευτή ο οποίος εμπλέκεται πιο ενεργά στη διαδικασία. Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας επικεντρώνεται στην εύρεση λύσεων και ο ψυχοθεραπευτής βασίζεται στους παρόντες πόρους για να επιφέρει την αλλαγή. Είναι βραχυπρόθεσμη, και συνήθως περιλαμβάνει έναν προσυμφωνημένο μικρό αριθμό συνεδριών.
Ψυχοθεραπεία με επίκεντρο την εύρεση λύσεων
Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας επικεντρώνεται σε συγκεκριμένα θέματα και προάγει την πρακτική αλλαγή, χωρίς να διερευνά τις βαθύτερες αιτίες ή τα βιώματα του ανθρώπου. Οι θεραπευόμενοι συγκεντρώνονται σε όσα κάνουν καλά, στα δυνατά στοιχεία τους και θέτουν ρεαλιστικούς στόχους που μπορούν να πραγματοποιήσουν. Αυτή η ψυχοθεραπεία είναι βραχυπρόθεσμη.
Συναλλακτική Ανάλυση
Η συναλλακτική ανάλυση είναι μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που περικλείει στοιχεία από κλασικούς παραδοσιακούς κλάδους της ψυχολογίας. Ο όρος ʺσυναλλακτική ανάλυσηʺ αναφέρεται στην ανάλυση της επικοινωνίας, της αλληλεπίδρασης και του σχετίζεσθαι των ανθρώπων. Χρησιμοποιεί την παρατήρηση στο εδώ και στο τώρα για την βελτίωση της επικοινωνίας και των σχέσεων και επίσης αποτελεί μέσο κατανόησης της προσωπικότητας. Βασίζεται στη θεωρία του Eric Berneο οποίος αναγνώρισε τρεις καταστάσεις του “Εγώ”: Το Παιδί, τον Ενήλικα και τον Γονέα, τρεις διαφορετικές καταστάσεις που μορφοποιούν τον εσωτερικό μας κόσμο και κατά συνέπεια τη συμπεριφορά μας. Αυτές οι καταστάσεις του “Εγώ” διαμορφώθηκαν στο παρελθόν και λειτουργούν στο παρόν, με αποτέλεσμα τη διατήρηση παλαιών και δυσλειτουργικών συμπεριφορών, τις οποίες μόλις συνειδητοποιήσει ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να τις τροποποιήσει με πιο υγιείς συμπεριφορές.
Ομαδική Ψυχοθεραπεία
Ανάλυση Ομάδας
Η ανάλυση ομάδας συνδυάζει ψυχαναλυτικές μεθόδους με την εξερεύνηση των διαπροσωπικών σχέσεων.Η ανάλυση ομάδας επικεντρώνεται στη σχέση του ατόμου με την υπόλοιπη ομάδα και μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλά πεδία των ανθρώπινων σχέσεων. Ο στόχος είναι το άτομο να επιτύχει μια περισσότερο υγιή αλληλεπίδραση στις προσωπικές, οικογενειακές, εργασιακές και κοινωνικές επαφές.
Αυτή η μέθοδος βασίζεται στην πεποίθηση ότι η βαθιά και μακροχρόνια αλλαγή μπορεί να συμβεί μέσα στον μικρο-κόσμο της θεραπευτικής ομάδας, της οποίας τα μέλη αντανακλούν την κοινωνία.
Η ανάλυση ομάδας αντιμετωπίζει την ομάδα σαν οντότητα, και ο ρόλος του ψυχοθεραπευτή είναι να συγκρατεί την ομάδα παρά να συμμετέχει ενεργά.
Ομαδική Ψυχοθεραπεία
Η ομαδική ψυχοθεραπεία είναι ένας κλάδος της ψυχοθεραπείας που βοηθά τους ανθρώπους να βελτιώσουν τις ικανότητες τους στην διαχείριση των δυσκολιών και των προβλημάτων της ζωής αλλά σε επίπεδο ομάδας. Στην ομαδική ψυχοθεραπεία ένας ή περισσότεροι ψυχοθεραπευτές δουλεύουν με μια μικρή ομάδα ατόμων. Δεν βασίζεται σε μια μόνο ψυχοθεραπευτική θεωρία, αλλά πολλές και συχνά περιλαμβάνει συζήτηση, ασκήσεις με κίνηση ή ψυχοθεραπεία σώματος.Ο στόχος της ομάδας είναι να υποστηρίξει την επίλυση συναισθηματικών δυσκολιών και να ενθαρρύνει την προσωπική εξέλιξη των συμμετεχόντων στην ομάδα. Ο συνδυασμός των εμπειριών του παρελθόντος και εμπειριών εκτός της θεραπευτικής ομάδας, με την αλληλεπίδραση των μελών της ομάδας και του ψυχοθεραπευτή, γίνεται ουσιαστικός μέσω της ψυχοθεραπείας.
Υπνο-ψυχοθεραπεία
Η υπνο-ψυχοθεραπεία χρησιμοποιεί την ύπνωση για να δημιουργήσει μια κατάσταση βαθιάς χαλάρωσης, κατά την διάρκεια της οποίας το ασυνείδητο είναι περισσότερο δεκτικό σε νέες προοπτικές και ιδέες. Το ασυνείδητο αντιμετωπίζεται ως πηγή ευεξίας και δημιουργικότητας. Η υπνο-ψυχοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί για να αλλάξει την συμπεριφορά και τα συναισθήματα του θεραπευόμενου, καθώς και στην διαχείριση του πόνου, του άγχους και των δυσλειτουργικών συνηθειών.
Διαπροσωπική Ψυχοθεραπεία
Αυτός ο τύπος ψυχοθεραπείας περιλαμβάνει κάθε μορφή συμβουλευτικής ή ψυχοθεραπείας που δίνει έμφαση στις υπερβατικές ή πνευματικές πτυχές της ζωής. Η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία περιλαμβάνει πνευματική εξέλιξη, μυστικιστικές και άλλες μεταφυσικές εμπειρίες της ζωής. Στόχος της δεν είναι απλά η ανακούφιση από τα βάσανα και τον πόνο, αλλά η ενσωμάτωση σωματικών, συναισθηματικών, πνευματικών και ψυχικών πτυχών με στόχο την ευεξία. Περιλαμβάνει την εξερεύνηση των δυνατοτήτων του θεραπευόμενου ώστε να φτάσει τους στόχους του.
Ολοκληρώνοντας αυτή τη συνοπτική περιήγηση στον κόσμο της ψυχοθεραπείας, ελπίζουμε πως έχει γίνει κατανοητό ότι υπάρχουν αρκετοί τρόποι να σκεφτούμε και να προσεγγίσουμε την ψυχική και συναισθηματική κατάσταση του ατόμου, τις ανθρώπινες σχέσεις και την ψυχική δυσφορία. Υποστηρίξαμε πως οι διαφορετικοί επαγγελματίες ψυχικής υγείας προσφέρουν μοναδικές στον τομέα τους αλλά και κοινές υπηρεσίες. Παράλληλα σκιαγραφήσαμε την ιδέα πως κάθε μοντέλο ψυχοθεραπείας προσφέρει μία διαφορετική κοσμοθεωρία και έναν ιδιαίτερο τρόπο προσέγγισης του ανθρώπου.
Όλες όμως οι ψυχοθεραπευτικές «σχολές» κινούνται με βάση έναν κοινό και πανανθρώπινο στόχο, που είναι η μείωση του ψυχικού πόνου. Η επιστημονική έρευνα μας λέει πως η σχέση που θα δημιουργήσουμε με τους σημαντικούς μας Άλλους (μεταξύ των οποίων είναι και ο Εαυτός μας) είναι ίσως το πιο σημαντικό μας πλεονέκτημα για την κατάκτηση μιας ουσιαστικής και ευτυχισμένης πορείας στη ζωή μας. Και η ψυχοθεραπεία, που γίνεται από έναν εκπαιδευμένο και έμπειρο επαγγελματία, είναι ένα μέσο που μπορεί αποτελεσματικά να μας διευκολύνει σε αυτό το ταξίδι της προσωπικής μας ανάπτυξης.
Δείτε επίσης: Πώς να διαλέξω ψυχοθεραπευτή:
Πηγές:
Ρίτα Βεντούρα, ΜΑ, ECP, Ψυχοθεραπεύτρια Εκπαιδεύτρια & Επόπτρια Προσωποκεντρικής Προσέγγισης, πιστοποιημένη Θεραπεύτρια Ζεύγους και Επόπτρια EFT
Ιωάννα Κουστένη, BSc, MSc, PhD, Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια, Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας, Επ. Συνεργάτης Τμ. Ψυχολογίας Παντείου Παν/μίου
* Περισσότερες πληροφορίες για την προσέγγιση Emotionally Focused Therapy, καθώς και ένας εξαιρετικός οδηγός βελτίωσης των σχέσεων του ζευγαριού βρίσκονται στο παγκόσμιο best seller της S. Johnson «Κράτα με Σφιχτά» (Μτφ. Ρ. Βεντούρα) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg.
* Περισσότερες πληροφορίες για τα μοντέλα ψυχοθεραπείας, τη σύγχρονη έρευνα και την τεκμηρίωση της αποτελεσματικότητας της ψυχοθεραπείας υπάρχουν στο βιβλίο της Ι. Κουστένη «Επιστημονικά Τεκμηριωμένη Ψυχοθεραπεία» από τις εκδόσεις Παπαζήσης.
