ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η φύση της εργασιακής ζωής έχει αλλάξει σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες. Οι απαιτήσεις είναι περισσότερες από ποτέ. Σχεδόν ένας στους τρεις Ευρωπαίους εργαζομένους, δηλαδή περισσότερα από 40 εκατομμύρια άνθρωποι, αναφέρουν ότι πάσχουν από εργασιακό άγχος. Αυτό ευθύνεται για την απώλεια εκατομμυρίων εργάσιμων ημερών κάθε χρόνο.
Το άγχος μπορεί να επηρεάσει τους πάντες. Αφορά τους υπαλλήλους, τους εργοδότες, τους διευθυντές, τους προϊσταμένους, τους ελεύθερους επαγγελματίες, τους μαθητευόμενους και τους εκπαιδευόμενους.
Το εργασιακό άγχος και οι ψυχολογικοί κίνδυνοι περιλαμβάνονται στους σημαντικότερους εργασιακούς κινδύνους και συνδέονται τόσο με τα προβλήματα της ανεργίας όσο και με την έκθεση σε φυσικούς, χημικούς και βιολογικούς κινδύνους.
Μια έρευνα στα νέα κράτη μέλη της ΕΕ απέδειξε ότι το 90% των ερωτηθέντων θεωρούσε ότι στη χώρα του το άγχος είναι η κύρια αιτία των ασθενειών η οποία μαζί με την εξάντληση και την καταπίεση οφείλεται στην κακή οργάνωση της εργασίας (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας 2005). Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Παρόλα αυτά πολλές επιχειρήσεις δεν καταλαβαίνουν πόσο πολύ τις επηρεάζει το άγχος.
Το άγχος θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που συνδέεται με την εργασία και σχετίζεται με την οργάνωση της εργασίας στην κοινωνία της γνώσης. Η ανάγκη για την εφαρμογή δραστηριοτήτων πρόληψης του άγχους υπάρχει σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και σε όλα τα είδη των επιχειρήσεων.
ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ
Εδώ παρουσιάζονται τα βασικά ζητήματα που σχετίζονται με το εργασιακό άγχος και αναφέρονται τρόποι διαχείρισής του. Τι είναι το άγχος, κίνδυνοι που σχετίζονται με το εργασιακό άγχος, βασικές αρχές της διαχείρισης των κινδύνων του εργασιακού άγχους και πρόληψη του εργασιακού άγχους.
Μεγάλο μέρος των στοιχείων, που παρουσιάζονται εδώ βασίζονται στον Οδηγό για την «Εργασιακή οργάνωση και το Άγχος» του ΠΟY (2004) και στο παράδειγμα διαχείρισης των κινδύνων που ανέπτυξε το Ινστιτούτο Εργασίας, Υγείας και Οργάνωσης του Πανεπιστημίου του Nottingham. στο πλαίσιο του διεθνούς προγράμματος «Δραστηριότητες Πρόληψης του Άγχους» – SPA – το οποίο υποστηρίζεται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Leonardo Da Vinci.
Καλό είναι οι αναγνώστες να αναζητήσουν και επιπλέον υλικό σχετικά με τη νομοθεσία περί υγείας και ασφάλειας καθώς και σχετικά με τη διαχείριση των ψυχολογικών κινδύνων και του εργασιακούάγχους στη χώρα τους.
Τι είναι το εργασιακό άγχος;
Το εργασιακό άγχος είναι η αντίδραση, που έχουν πολλοί άνθρωποι όταν υφίστανται πιέσεις στο χώρο εργασίας τους για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Πολλοί άνθρωποι παρακινούνται από τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που προκύπτουν από τις απαιτήσεις της εργασίας τους. Η ικανοποίηση των απαιτήσεων αυτών οδηγεί στην ικανοποίηση. Ωστόσο, όταν η πίεση στο χώρο εργασίας φτάνει σε υπερβολικά επίπεδα και διαρκεί για πολύ χρόνο, οι άνθρωποι διαπιστώνουν την ύπαρξη μιας απειλής για την ευημερία ή τα συμφέροντά τους και στη συνέχεια βιώνουν συναισθήματα όπως φόβο, θυμό ή άγχος.
Το εργασιακό άγχος μπορεί να οριστεί ως η βλαβερή σωματική και συναισθηματική αντίδραση, που παρατηρείται όταν οι εργασιακές απαιτήσεις δεν ταιριάζουν με τις ικανότητες, τους πόρους ή τις ανάγκες του εργαζομένου. Το εργασιακό άγχος μπορεί να οδηγήσει σε ασθένειες ή ακόμα και τραυματισμούς. Είναι μια αρνητική και δυσάρεστη κατάσταση, η οποία παρατηρείται όταν ένα άτομο αντιληφθεί ότι δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις ή τις πιέσεις που του έχουν επιβληθεί. Μη αποδεκτά επίπεδα άγχους μπορεί να συνδέονται με μια σειρά αρνητικών συνεπειών σωματικών και ψυχολογικών.
Η έννοια του άγχους συγχέεται συχνά με τις προκλήσεις. Ωστόσο οι δύο αυτοί όροι δεν είναι ίδιοι. Μια πρόκληση δίνει ψυχολογική και σωματική ενέργεια. Δίνει ώθηση για την απόκτηση νέων ικανοτήτων. Όταν ικανοποιείται μια πρόκληση νιώθουμε χαλαροί και ικανοποιημένοι. Οι προκλήσεις είναι σημαντικό στοιχείο της υγιούς και παραγωγικής εργασίας. Η σημασία τους στην εργασιακή ζωή εκφράζεται όταν οι άνθρωποι λένε “λίγο άγχος κάνει καλό”. Ωστόσο, οι προκλήσεις διαφέρουν από το άγχος, το οποίο μπορεί να έχει επιπτώσεις στη σωματική και πνευματική υγεία του ατόμου καθώς και στη σωστή απόδοση των επιχειρήσεων.
Τι προκαλεί το εργασιακό άγχος;
Το εργασιακό άγχος μπορεί να προκληθεί από την κακή οργάνωση της εργασίας Τα ευρήματα των ερευνών απέδειξαν ότι περισσότερο αγχωτική είναι η εργασία που περιέχει υπερβολικές απαιτήσεις και επιβάλλει πιέσεις, οι οποίες δεν αντιστοιχούν στις γνώσεις και τις ικανότητες των εργαζομένων και για τις οποίες δεν υπάρχει δυνατότητα επιλογής ή ελέγχου ούτε στήριξης από άλλους (Leka, Griffiths & Cox, 2004).
Συχνή αιτία ανησυχίας είναι ο τρόπος σχεδιασμού της εργασίας και ο τρόπος διαχείρισής της.
Στα κείμενα σχετικά με το άγχος αναφέρονται εννέα κατηγορίες κινδύνων εργασιακού άγχους ή ψυχολογικών κινδύνων. Αυτοί μπορούν να χωριστούν σε δύο ομάδες: τους κινδύνους που αφορούν το περιεχόμενο της εργασίας (1-4) και αυτούς που έχουν σχέση με το περιβάλλον της εργασίας (5-9):
Κακή οργάνωση της εργασίας
Περιεχόμενο εργασίας:
Μονότονα, υποτονικά ασήμαντα καθήκοντα,
Έλλειψη ποικιλίας,
Δυσάρεστα καθήκοντα,
Απεχθή καθήκοντα,
Φόρτος και ρυθμός εργασιών:
Πολλή ή λίγη εργασία,
Εργασία υπό χρονικές πιέσεις
Κίνδυνοι που σχετίζονται με το άγχος:
Ωράριο,
Αυστηρά και μη ευέλικτα προγράμματα εργασίας,
Πολλές και μοναχικές ώρες,
Μη προγραμματιζόμενο ωράριο,
Κακοσχεδιασμένο πρόγραμμα βαρδιών
Συμμετοχή και έλεγχος:
Μη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων,
Έλλειψη ελέγχου
Εξέλιξη σταδιοδρομίας,
θέση,
μισθός:
Ανασφάλεια,
Έλλειψη προοπτικών εξέλιξης,
Πολλές ή λίγες προαγωγές,
Εργασία «μικρής κοινωνικής αξίας»
Σύστημα πληρωμής ανά τεμάχιο
Ασαφή ή άδικα συστήματα αξιολόγηση της απόδοσης
Ύπαρξη πολλών ή λίγων ικανοτήτων για μια θέση
Κίνδυνοι που σχετίζονται με το άγχος:
Ωράριο,
Αυστηρά και μη ευέλικτα προγράμματα εργασίας,
Πολλές και μοναχικές ώρες,
Μη προγραμματιζόμενο ωράριο,
Κακοσχεδιασμένο πρόγραμμα βαρδιών
Ρόλος στην εταιρεία
Ασαφής ρόλος
Αντικρουόμενοι ρόλοι στην ίδια εργασία
Ευθύνη ανθρώπων
Συνεχής επαφή με άλλους ανθρώπους και με τα προβλήματά τους
Αλληλεπίδραση σπιτιού – δουλειάς
Αντικρουόμενες απαιτήσεις σπιτιού – δουλειάς
Έλλειψη υποστήριξης στο χώρο εργασίας για τα οικιακά προβλήματα
Έλλειψη υποστήριξης στο σπίτι για να εργασιακά προβλήματα
Διαπροσωπικές σχέσεις
Ακατάλληλη, απερίσκεπτη ή μη υποστηρικτική εποπτεία και προϊστασία
Κακές σχέσεις με τους συναδέλφους
Καταπίεση, παρενόχληση και βία.
Απομονωμένη ή μοναχική δουλειά
Ασαφείς διαδικασίες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ή των παραπόνων
Χαρακτήρας της εταιρείας
Κακή επικοινωνία
Κακή ηγεσία
Ασάφεια όσον αφορά τους στόχους και τη δομή της επιχείρησης
Οι αιτίες του εργασιακού άγχους μπορεί να καταταχθούν επίσης σε τρεις κατηγορίες:
ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ
Οργανωτικά προβλήματα
Ανεπαρκής στήριξη
Πολλές ή μοναχικές ώρες
Χαμηλό κύρος, μισθός και δυνατότητες εξέλιξης
Άχρηστα τυπικά και διαδικασίες
Αβεβαιότητα και ανασφάλεια
ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ
Ασαφής περιγραφή καθηκόντων
Αντικρουόμενοι ρόλοι
Ουτοπικές υψηλές προσδοκίες (τελειομανία)
Έλλειψη δυνατότητας επιρροής στη λήψη αποφάσεων (αδυναμία)
Συχνές συγκρούσεις με ανωτέρους
Απομόνωση από τη στήριξη των συναδέλφων
Έλλειψη ποικιλίας
Μικρή επικοινωνία
Ακατάλληλη ηγεσία
Συγκρούσεις με συναδέλφους
Ανικανότητα ολοκλήρωσης μιας εργασίας
Μη αναγκαίοι αγώνες
ΑΙΤΙΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ
Δύσκολοι πελάτες ή δύσκολοι υφιστάμενοι
Ανεπαρκής εκπαίδευση
Συναισθηματικές σχέσεις με πελάτες ή υφισταμένους
Ευθύνες της εργασίας
Αδυναμία βοήθειας ή αποτελεσματικής δράσης
Γενικές/ Ειδικές και Αιτίες που σχετίζονται με τα καθήκοντα
Υπάρχουν επίσης προσωπικές αιτίες, που προκαλούν άγχος. Αυτές μπορεί να είναι ασθένειες, προβλήματα σχέσεων, οικονομικές δυσκολίες, οικογενειακές ανησυχίες ή εθισμοί. Αν και προκαλούν αρνητικές συνέπειες στην ψυχική και σωματική υγεία των ανθρώπων και επηρεάζουν την απόδοσή τους στην εργασία δεν είναι ευθύνη των εργοδοτών να αξιολογήσουν τους κινδύνους, που ενέχουν οι παράγοντες αυτοί για την υγεία και την ασφάλεια των Α Βτους.
Κάθε άνθρωπος βιώνει διαφορετικά το άγχος. Ωστόσο όλοι νιώθουν κάποια στιγμή της ζωής τους εργασιακό άγχος. Αν μπορέσετε να εντοπίσετε από πού πηγάζει η εργασιακή πίεση θα μπορέσετε να καταλάβετε καλύτερα τις αντιδράσεις σας.
Το παρακάτω ερωτηματολόγιο θα σας βοηθήσει να αξιολογήσετε τι προκαλεί πίεση στη δική σας περίπτωση. Εκτιμήστε πόση πίεση δημιουργεί καθένα από τα παρακάτω στοιχεία. Οι βαθμοί έχουν ως εξής: 3 = πολλή πίεση, 2 = λογική πίεση, 1 = μικρή πίεση, 0 = καθόλου πίεση.
- Πολλή δουλειά
- Πολλοί ρόλοι
- Ευθύνη καθοδήγησης άλλων
- Σχέσεις με τους συναδέλφους
- Μισθός
- Εργασία και στο σπίτι μετά από πολλές ώρες
- Πολλές ή δύσκολες ώρες εργασίας
- Αβεβαιότητα για τις αρμοδιότητες
- Λήψη αποφάσεων ή σχεδιασμός
- Σχέση με το διευθυντή
- Όχι πολύ απαιτητική δουλειά
- Δυσκολία απεμπλοκής από τη δουλειά
- Πολλή δουλειά και λίγος χρόνος
- Έλλειψη σαφών στόχων
- Αντιμετώπιση συγκρούσεων
- Έλλειψη ενθάρρυνσης ή στήριξης
- Εξέλιξη σταδιοδρομίας και δυνατότητες προαγωγής
- Επιδράσεις της δουλειάς στην προσωπική ζωή
- πολύ λίγη δουλειά
- Αλλαγή στις εργασιακές πρακτικές
- Δύναμη ομάδων στο χώρο εργασίας
- Έλλειψη συναδέλφων με τους οποίους μπορείτε να συνομιλείτε
- Άβολο εργασιακό περιβάλλον
- Χρονικές πιέσεις και προθεσμίες
- Έλλειψη ποικιλίας και κινήτρων
- Φόβος λαθών
- Κακή καθοδήγηση και οδηγίες
- Απογοήτευση από την εργασία
- Σχέσεις με τους συναδέλφους
- Έλλειψη απαραίτητων ικανοτήτων
- Ανεπάρκεια ανατροφοδότησης από την εργασία
- Συναντήσεις και παρουσιάσεις
- Ατμόσφαιρα στο χώρο εργασίας
- Αβεβαιότητα για την εργασία ή κίνδυνος ανεργίας
- Παράγοντες εκτός εργασίας, ασθένειες, οικονομικές ανησυχίες ή
- παρόμοια θέματα
Α Β Γ Δ Ε ΣΤ
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
_____ _____ _____ _____ _____ _____
Μεταφράστε τα αποτελέσματα μεταφέροντας τις 36 ερωτήσεις στις παρακάτω στήλες. Κάθε στήλη περιγράφει μια διαφορετική πτυχή της εργασίας σας. Μετρώντας τους βαθμούς κάθε στήλης μπορείτε να δείτε πού πρέπει να εστιάσετε περισσότερο.
Α Β Γ Δ Ε ΣΤ
1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 10 12
13 14 15 16 16 18
19 20 21 22 22 24
25 26 27 28 28 30
31 32 33 34 34 36
Σύν. Σύν. Σύν. Σύν. Σύν. Σύν.
Α Ποιότητα εργασίας
Β Ρόλος
Γ. Ευθύνη
Δ. Σχέσεις
Ε. Ικανοποίηση από την Εργασία
ΣΤ. Συμβατότητα προσωπικής ζωής – εργασίας
Σύνολο βαθμών ανά στήλη:
Σύν.
Σύν.
Σύν.
Σύν.
Σύν.
Σύν.
Περισσότεροι από 8 βαθμούς: Ο φόρτος εργασίας έχει αρνητικές συνέπειες για
την πνευματική υγεία σας.
5-8 βαθμοί: Ο φόρτος εργασίας μπορεί να προκαλέσει άγχος.
Λιγότεροι από 5 βαθμοί: Ίσως δεν έχετε υπερβολική δουλειά, αλλά αν έχετε
υψηλή βαθμολογία στην ερώτηση 19, τότε ίσως δεν έχετε αρκετή δουλειά.
Περισσότεροι από 8 βαθμούς: Η περιγραφή της εργασίας σας μάλλον δεν είναι
σαφής και ακριβής. Μιλήστε με το διευθυντή σας και ζητήστε του να γίνουν
αλλαγές
5-8 βαθμοί: Υπάρχει ένα είδος περιγραφής των ρόλων.
Λιγότεροι από 5 βαθμοί: Ο ρόλος σας στην εργασία σας δεν σας προκαλεί
προβλήματα.
Περισσότεροι από 8 βαθμούς: Φαίνεται ότι δεν σας ικανοποιούν οι ευθύνες, που
έχετε αναλάβει. Ίσως χρειάζεστε περαιτέρω εκπαίδευση.
5-8 βαθμοί: Δεν είστε πολύ διατεθειμένος να αναλάβετε κι άλλες ευθύνες
Λιγότεροι από 5 βαθμοί: Δεν δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε τις ευθύνες σας.
Περισσότεροι από 8 βαθμούς: Οι σχέσεις στο χώρο εργασίας επηρεάζουν
αρνητικά την υγεία σας.
5-8 βαθμοί: Οι εργασιακές σχέσεις μπορεί να σας προκαλέσουν άγχος.
Λιγότεροι από 5 βαθμοί: Δεν φαίνεται να έχετε προβλήματα εργασιακών
σχέσεων.
Περισσότεροι από 8 βαθμούς: Δεν νιώθετε ικανοποίηση από την εργασία σας
και ίσως πιστεύετε ότι δεν έχει αξία.
5-8 βαθμοί: Η δουλειά σας θα μπορούσε να είναι πιο ικανοποιητική.
Λιγότεροι από 5 βαθμοί: Νιώθετε ευχαρίστηση στη δουλειά σας.
Περισσότεροι από 8 βαθμούς: Δεν μπορείτε να διαχωρίσετε την επαγγελματική
και την προσωπική σας ζωή.
5-8 βαθμοί: Πιθανώς να υπάρχει ένα μικρό πρόβλημα στην αλληλεπίδραση
σπιτιού και δουλειάς.
Λιγότεροι από 5 βαθμοί: Φαίνεται ότι υπάρχει ισορροπία μεταξύ της προσωπικής
και της επαγγελματικής σας ζωής.
Δημοσιεύσεις για διαχείριση Εργασιακού Άγχους