Θεραπεία Εξαρτήσεων
Εξαρτήσεις
Η εξάρτηση δεν συμβαίνει ξαφνικά αλλά ακολουθεί μια εξελικτική πορεία στη ζωή του ατόμου μέχρι να εγκαθιδρυθεί.
Εξαρτήσεις
Τι είναι εξάρτηση
Εξάρτηση είναι η παρόρμηση να επαναλαμβάνει κάποιος μια συμπεριφορά ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα αυτής και να μην μπορεί να κάνει χωρίς το αντικείμενο της εξάρτησης του.
Ένα άτομο μπορεί να εξαρτηθεί από ουσίες, όπως η νικοτίνη, το αλκοόλ, το χασίς, η ηρωίνη, από συνήθειες και δραστηριότητες, όπως τα τυχερά παιχνίδια, το διαδίκτυο, η εργασία, η κατανάλωση φαγητού, το σεξ ή από σχέσεις, όπως οι φίλοι, οι σύντροφοι, η οικογένεια.
Η εξάρτηση από ουσίες χαρακτηρίζεται από την έντονη ανάγκη του ατόμου να συνεχίσει να λαμβάνει την ουσία παρά τις αρνητικές συνέπειες από τη λήψη της.
Η εξάρτηση διακρίνεται σε:
Σωματική: κατάσταση στην οποία η συστηματική χρήση μιας ουσίας είναι απαραίτητη για τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού. Ο οργανισμός ‘μαθαίνει’ να λειτουργεί υπό την επήρεια της ουσίας με αποτέλεσμα, αν το άτομο διακόψει απότομα τη χρήση της ουσίας, βιώνει συμπτώματα στέρησης, έντονα δηλαδή σωματικά ενοχλήματα («στερητικό σύνδρομο»).
Ψυχική: κατάσταση που συνοδεύει όλες τις περιπτώσεις εξάρτησης όπου η συστηματική επανάληψη της χρήσης μιας ουσίας είναι απαραίτητη για την ψυχική συνοχή του ατόμου. Το άτομο νιώθει ότι δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στη ζωή του χωρίς την ουσία.
Μια ουσία μπορεί να προκαλεί σωματική και ψυχική εξάρτηση ή μόνο ψυχική.
Εξαρτήσεις
Πότε χαρακτηρίζεται κάποιος ως εξαρτημένος;
Για να χαρακτηριστεί κάποιος εξαρτημένος χρειάζεται να εμφανίζει κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα:
- Το άτομο επιθυμεί έντονα τη χρήση της ουσίας
- Το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει ή να μειώσει τη χρήση της ουσίας
- Χρειάζεται να λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες δόσεις για να επιτύχει τα ίδια αποτελέσματα – φαινόμενο της «ανοχής» σε μια ουσία
- Εμφανίζει σωματικά ή / και ψυχολογικά συμπτώματα – σύνδρομο στέρησης – όταν διακόπτει ή μειώνει τη χρήση της ουσίας
- Βιώνει αρνητικές συνέπειες στη ζωή του λόγω της χρήσης της ουσίας, όπως σωματικά ή /και ψυχικά προβλήματα, μειωμένη απόδοση σε σημαντικούς τομείς
- Εγκαταλείπει ή αδιαφορεί για σημαντικές δραστηριότητες όπως η εργασία ή το σχολείο του, οι σχέσεις με τους φίλους, το σύντροφο, την οικογένεια, τα χόμπυ του κ.α.
- Καταναλώνει σημαντικό χρόνο για την αναζήτηση, χρήση και αντιμετώπιση των επιδράσεων της ουσίας
Η εξάρτηση χρειάζεται να διαφοροποιηθεί από:
- την περιστασιακή χρήση ουσιών, καθώς όλοι μας κάνουμε χρήση ουσιών σε συγκεκριμένες περιστάσεις, π.χ. σε κοινωνικές εκδηλώσεις, χωρίς να είμαστε εξαρτημένοι,
- την κατάχρηση ουσιών, στην οποία ο χρήστης μιας ουσίας βιώνει αρνητικές συνέπειες από την υπερβολική χρήση της π.χ. μεθύσι, αλλά δεν εμφανίζει τη συνεχή και έντονη ανάγκη λήψης της.
Η εξάρτηση δεν συμβαίνει ξαφνικά αλλά ακολουθεί μια εξελικτική πορεία στη ζωή του ατόμου μέχρι να εγκαθιδρυθεί. Ο πειραματισμός και η απλή δοκιμή μιας ουσίας δεν σημαίνει ότι θα οδηγήσουν σε εξάρτηση. Χρειάζεται ένα χρονικό διάστημα συστηματικής χρήσης για να «μάθει» ο οργανισμός να λειτουργεί, ψυχικά και σωματικά, υπό την επήρεια της ουσίας. Κάποιοι δοκιμάζουν και σταματούν, άλλοι κάνουν περιστασιακή χρήση ή είναι χρήστες για ένα διάστημα μόνο της ζωής τους, ενώ άλλοι συνεχίζουν κάνοντας τη χρήση σημαντικό και τελικά το μοναδικό στόχο της ζωής τους – εξάρτηση. Αυτό που χαρακτηρίζει την εξελικτική αυτή πορεία είναι η σταδιακή απώλεια ελέγχου.
Εφόσον το άτομο πραγματικά θέλει, μπορεί σε κάθε φάση να διακόψει τη χρήση. Όσο μεγαλύτερο, βέβαια, είναι το διάστημα της χρήσης και όσο βαθύτερες οι ανάγκες που αυτή εξυπηρετεί, τόσο δυσκολότερη είναι και η διακοπή της.
Στο στάδιο της εξαρτημένης χρήσης, είναι σημαντική η αναζήτηση εξωτερικής εξειδικευμένης βοήθειας – θεραπείας.
Εξαρτήσεις
Υπάρχει Θεραπεία;
Στη σύγχρονη ιστορία, οι προσπάθειες για τη θεραπεία των εξαρτήσεων αρχικά στηρίχθηκαν στην αντικατάσταση των εξαρτητικών ουσιών με άλλες ( π.χ. αντικατάσταση της μορφίνης με την ηρωίνη στις αρχές του προηγούμενου αιώνα), εναλλακτικά στην εφαρμογή της ψυχανάλυσης για την επίλυση των ενδοψυχικών συγκρούσεων που, όπως πιστευόταν, ευθύνονταν για όλα τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Στη δεκαετία του ΄60, στην Αμερική έγινε η πρώτη προσπάθεια να αντιμετωπιστούν οι ουσιοεξαρτημένοι περισσότερο συνολικά σαν κοινωνικές οντότητες που βρίσκονται σε ρίξη με τον εαυτό τους και την κοινωνία. Έτσι εμφανίστηκαν οι πρώτες θεραπευτικές κοινότητες, μικρές κοινωνίες με νόμους, υπεχρεώσεις και δικαιώματα, τιμωρίες και αμοιβές.
Από τότε μέχρι σήμερα η προσπάθεια για την καλύτερη θεραπευτική πρόταση για τις εξαρτήσεις συνεχίζεται και οι μορφές της θεραπείας αλλάζουν καθώς αλλάζει το ίδιο το πρόβλημα, οι συνθήκες και οι ανάγκες που το συντηρούν, αλλά και η επιστημονική γνώση που έχει πια συσσωρευτεί.
Κεντρική έννοια σε όλες τις θεραπευτικές προτάσεις, είναι η έννοια του κινήτρου, της βούλησης που έχει ο θεραπευόμενος για αλλαγή. Το κίνητρο είναι θα λέγαμε η πρώτη ύλη κάθε θεραπευτικής παρέμβασης. Η οικογένεια δεν μπορεί να «σύρει» κάποιον στη θεραπεία αν και το ίδιο το άτομο δεν το επιθυμεί.
Η εξάρτηση μπορεί να θεραπευτεί εφόσον το άτομο το επιθυμεί και ζητήσει την κατάλληλη βοήθεια. Πολλές φορές οι χρήστες ξεπερνούν τη σωματική εξάρτηση μόνοι τους.
Η μεγαλύτερη δυσκολία στη θεραπεία είναι η ψυχική εξάρτηση τη στιγμή που κάποιος έχει μάθει να ζει, να συμπεριφέρεται και να υπάρχει με τη βοήθεια της ουσίας. Παρόλο που το εξαρτημένο άτομο συχνά λέει «το ελέγχω» ή «θα το ξεπεράσω μόνος μου» διαπιστώνεται ότι σπάνιες είναι οι περιπτώσεις που υπάρχει θεραπεία χωρίς εξωτερική βοήθεια.
Εξαρτήσεις
Θεραπεία των εξαρτήσεων
Σήμερα, τα θεραπευτικά προγράμματα των εξαρτήσεων είναι ποικίλα αντανακλώντας τις ποικίλες πλευρές του φαινομένου καθώς και τους θεραπευτικούς στόχους που το καθένα απ’ αυτά θέτει. Η διαφορετικότητα των προγραμμάτων ακολουθώντας και τη διαφορετικότητα των ανθρώπων και των αναγκών τους, δίνει τη δυνατότητα της επιλογής και μπορεί να αυξήσει το κίνητρό του ατόμου για αλλαγή.
Έτσι διακρίνουμε Προγράμματα:
Α) Ανάλογα με το θεραπευτικό στόχο τα Προγράμματα Απεξάρτησης (οριστική αποχή από την εξαρτητική συμπεριφορά) και τα Προγράμματα Μείωσης της βλάβης (υποκατάσταση της κύριας ουσίας χρήσης με άλλη, μειώνοντας τους κινδύνους για την υγεία του ατόμου και βελτιώνοντας τη λειτουργικότητα και κοινωνική του συμμετοχή).
Β) Ανάλογα με το αν χρησιμοποιούν φαρμακευτικές ουσίες στη θεραπεία, τα στεγνά και μη στεγνά προγράμματα.
Γ) Ανάλογα με το αν ο θεραπευόμενος παραμένει στο χώρο θεραπείας του για όσο αυτή διαρκεί ή πηγαίνει σε προγραμματισμένες θεραπευτικές συναντήσεις διαμένοντας στο σπίτι του, τα προγράμματα κλειστού και ανοιχτού τύπου.
Δ) Ανάλογα με την ηλικία των χρηστών, τα προγράμματα για εφήβους και για ενήλικες.
Προγράμματα:
- Ειδικά,
- Στεγνά,
- κλειστά και
- ανοιχτά προγράμματα
- Προγράμματα για παιδιά,
- Προγράμματα για εφήβους,
- προγράμματα για ενηλίκους
Θεραπεία Εξαρτημένων Ατόμων,
- Προγράμματα υποκατάστασης.
- Προγράμματα Μείωσης της Βλάβης από τη χρήση οπιοειδών ουσιών,
- προγράμματα απεξάρτησης από τις ψυχοτρόπες ή παράνομες ουσίες.
- Ειδικά Προγράμματα για εξαρτημένους γονείς,
- Ανοιχτά προγράμματα απεξάρτησης για τους χρήστες και τις οικογένειές τους
- προγράμματα Επανένταξης Αποφυλακισμένων χρηστών,
- Σωματική Αποτοξίνωση
- ενημέρωση,
- οικογενειακή υποστήριξη
- Ψυχολογική Υποστήριξη,
- υποστήριξη χρηστών,
- Καθοδήγηση,
- Συμβουλευτική Γονέων,
- Θεραπευτική και Συμβουλευτική για άτομα εξαρτημένα από αλκοόλ, φάρμακα και τυχερά παιχνίδια.
Εξαρτήσεις
Η εξάρτηση είναι μια χρόνια νόσος του εγκεφάλου
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η χρήση ψυχοτρόπων ουσιών ευθύνεται για 450.000 θανάτους ετησίως και η επιβλαβής χρήση αλκοόλ για 3,3 εκατομμύρια θανάτους, ενώ συνδέεται με τουλάχιστον 60 διαφορετικές ασθένειες και επιπλέον επιβαρύνει την υγεία και την καθημερινότητα των ανθρώπων στο περιβάλλον του εξαρτημένου ατόμου.
Αυτές είναι δύο χαρακτηριστικές όψεις του φαινομένου των εξαρτήσεων, το οποίο παραμένει διαχρονικά επίκαιρο και χαρακτηρίζεται από διαρκείς μεταμορφώσεις και νέες προκλήσεις. Κι αυτό, γιατί η εξάρτηση είναι στενά συνυφασμένη με την ίδια τη φύση του ανθρώπου, ο οποίος επιδιώκει την ευχαρίστηση, την ηδονή και την ανταμοιβή, αλλά εγκλωβίζεται στην καταναγκαστική αναζήτησή τους χάνοντας συχνά τον έλεγχο της συμπεριφοράς του και την ικανότητα διαχείρισης της προσωπικής του ζωής.
Και βέβαια, αυτό δεν αφορά μόνο τις εξαρτήσεις από εθιστικές ψυχοδραστικές ουσίες, αλλά και τους συμπεριφορικούς εθισμούς, οι οποίοι αγγίζουν πολλές πτυχές της ανθρώπινης ζωής: τη χρήση του διαδικτύου, τα τυχερά παιχνίδια, τη διατροφή, τη σεξουαλική δραστηριότητα ή τη σωματική άσκηση.
Σήμερα, η επιστημονική κοινότητα θεωρεί ότι η εξάρτηση είναι μια χρόνια νόσος του εγκεφάλου την οποία καθορίζουν περιβαλλοντικοί, φαρμακολογικοί και γενετικοί-βιολογικοί παράγοντες.
Αυτή την αντίληψη έχουν υιοθετήσει και οι ειδικευμένοι επιστήμονες που υπογράφουν το παρακάτω προτεινόμενο βιβλίο . Εκθέτουν τις τρέχουσες επιστημονικές απόψεις για τις ουσιοεξαρτήσεις, αποφεύγοντας κάθε δαιμονοποίηση, και σκιαγραφούν με εύληπτο, συνοπτικό αλλά και ολοκληρωμένο τρόπο τις βασικές γνώσεις και τα κύρια σημεία του πεδίου της «εξαρτησιολογίας».
OI ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ. Αίτια, μηχανισμοί, εκδηλώσεις, αντιμετώπιση
Επιμέλεια: Θωμάς Παπαρρηγόπουλος Χριστίνα Δάλλα
Διαβάστε τα δυο πρώτα κεφάλαια του βιβλίου, εδώ.
- exatomikeusitherapy@gmail.com
