Ψυχοθεραπεία - Γενικά
Διαδικασία -Στόχος - Διευκρινίσεις
Σε ποιον είναι χρήσιμη η ψυχοθεραπεία;
Γενικές πληροφορίες για την ψυχοθεραπεία
Η ψυχοθεραπεία είναι μία μορφή θεραπευτικής παρέμβασης που αποσκοπεί στη μείωση ή την εξάλειψη επώδυνων αισθημάτων, όπως το άγχος, η κακή διάθεση, η ανησυχία, ο θυμός, οι φοβίες. Αποτελεί, επίσης, ένα αποτελεσματικό μέσο κατανόησης του εαυτού μας, των συναισθημάτων μας και των άλλων.
Είναι μία επιστημονική και συνεχώς εξελισσόμενη, τα τελευταία εκατό και πλέον χρόνια, θεραπευτική μέθοδος. Στο διάστημα αυτό, έχουν σταδιακά δημιουργηθεί διάφορες θεραπευτικές κατευθύνσεις, οι κυριότερες από τις οποίες είναι η ψυχαναλυτική, η ψυχοδυναμική, η αναλυτική/αρχετυπική, η υπαρξιακή, η ανθρωπιστική, η συστημική/ οικογενειακή, η γνωστική/συμπεριφορική, η θεραπεία μέσω των τεχνών όπως η δραματοθεραπεία, η χοροθεραπεία, η μουσικοθεραπεία, η εικαστική θεραπεία και πολλές ακόμη.
Ποιά είναι η διαδικασία της ψυχοθεραπείας;
Η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι ατομική, ομαδική, οικογενειακή ή ζεύγους. Αποτελείται από τακτικές συστηματικές συναντήσεις/συνεδρίες με έναν εκπαιδευμένο ψυχοθεραπευτή, με συχνότητα, συνήθως, μία φορά τη βδομάδα, για μικρότερο ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ανάλογα με τους στόχους και τη σοβαρότητα των δυσκολιών του ατόμου και ανάλογα με το αίτημα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του θεραπευομένου.
Το πλαίσιο της θεραπείας, δηλαδή ο στόχος, η χρονική διάρκεια και το κόστος της, συμφωνείται συνήθως από την αρχή. Φυσικά, αυτό μπορεί να τροποποιηθεί -και πάλι από κοινού-, αν κριθεί απαραίτητο στην πορεία.
Η ψυχοθεραπεία είναι μια συνεργασία
Η ψυχοθεραπεία είναι, στην ουσία, μία συνεργασία ανάμεσα σε δύο μέρη, δηλαδή, τον/την θεραπευτή/-τρια και τον/την θεραπευόμενο/-η. Και τα δύο μέρη συμμετέχουν ενεργά στην προσπάθεια αυτή, αλλά το κύριο πρόσωπο είναι ο/η θεραπευόμενος/η καθώς η όλη θεραπευτική προσπάθεια αφορά στη δική του/της ζωή.
Είναι μια διαδικασία όπου το άτομο (παιδί, έφηβος, ενήλικας) ανακαλύπτει και δοκιμάζει λύσεις με τη βοήθεια του θεραπευτή του. Ειδικότερα στην ψυχοθεραπεία παιδιών και εφήβων, οι ενήλικες του άμεσου περίγυρού τους, και με την καθοδήγηση του θεραπευτή, μπορούν να συμμετέχουν σε αυτές τις προσπάθειες των παιδιών τους, στηρίζοντας και ενθαρρύνοντάς τα. Ως εκ τούτου, μπορούμε να πούμε πως η στήριξη και η θεραπεία είναι το αποτέλεσμα μιας συνεργασίας.
Η ψυχοθεραπεία αποτελεί έναν ασφαλή χώρο
Η ψυχοθεραπεία είναι ένας χώρος ασφαλής και εχέμυθος, στον οποίο ισχύει το ψυχολογικό απόρρητο. Είναι ένας χώρος όπου ο θεραπευόμενος θα νιώθει ασφαλής. Όταν, κάποια στιγμή, κατά την διάρκεια της θεραπείας, νιώσει έτσι, τότε καταφέρνει να εκφράσει ελεύθερα όλα όσα θέλει, όταν θέλει, γνωρίζοντας πλέον πως όλες οι σκέψεις και όλα τα συναισθήματά του τα υποδέχεται ο/η θεραπευτής/-τρια με ενδιαφέρον, σεβασμό, γνώση και επαρκή εμπειρία.
Στόχος της ψυχοθεραπείας
Στόχος μιας ψυχοθεραπείας είναι να νιώσει το άτομο (παιδί, έφηβος, ενήλικας) καλύτερα και ψυχικά υγιές. Να μπορεί να σηκωθεί από το κρεβάτι του το πρωί, για να πάει στο σχολείο ή στην εργασία του. Να έχει μία συνολικά καλή υγεία. Να νιώθει καλύτερα στις σχέσεις του με τους άλλους. Να πάψει να αυτοτιμωρείται και να αυτοκαταστρέφεται με διάφορους τρόπους. Ένας, επίσης, σημαντικός στόχος είναι να ανακαλύψει νέους τρόπους να σκέφτεται και να αισθάνεται. Να ανακαλύψει νέες ιδέες για το πώς θα μπορούσε να διαμορφωθεί καλύτερα η ζωή του. Να είναι σε επαφή με τον εαυτό του και να κατανοεί τον τρόπο που σκέφτεται, αισθάνεται και νιώθει κατά την διάρκεια της μέρα. Συνολικά, να έχει μία καλή σχέση με τον εαυτό του και κατ’επέκταση με τους υπόλοιπους ανθρώπους στην ζωή του.
Σε ποιόν είναι χρήσιμη η ψυχοθεραπεία;
Η ψυχοθεραπεία μπορεί να φανεί χρήσιμη σε πολλούς ανθρώπους και για πολλά και διάφορα είδη αιτημάτων και δυσκολιών. Μπορεί να αφορά στην προσωπική αυτογνωσία και εξέλιξη κάποιου ατόμου. Να αφορά σε μία κρίση ζωής, για παράδειγμα, ένα χωρισμό ή θάνατο ή μία τραυματική εμπειρία κ.τ.λ., αίτια σημαντικά για τα οποία το άτομο χρειάζεται βοήθεια ώστε να μπορέσει να τα ξεπεράσει. Μπορεί ακόμα να αφορά σε μια αίσθηση αδιέξοδου στη ζωή. Μία αίσθηση πως ο χρόνος περνά και χάνεται χωρίς τίποτα το σημαντικό να συμβαίνει. Σε κάποιο έντονο αίσθημα άγχους, θλίψης, μοναξιάς, πανικού, έλλειψης ευχαρίστησης και ανησυχίας. Σε διάφορες φοβίες, ψυχοσωματικά προβλήματα, βουλιμία ή/και ανορεξία κ.ά. Επίσης, μπορεί να αφορά σε προβλήματα στον εργασιακό χώρο, στις διαπροσωπικές σχέσεις, στην οικογένεια ή στην ερωτική ζωή που να λιμνάζουν ή να αναζωπυρώνονται επανειλημμένα.
Βασική προϋπόθεση, για μια επιτυχή θεραπευτική έκβαση, αποτελεί η δημιουργία μιας σχέσης εμπιστοσύνης και ασφάλειας ανάμεσα στον/στην θεραπευτή/ -τρια και θεραπευόμενο/-η.
Ενδείξεις πιθανών ψυχικών δυσκολιών
Η ύπαρξη ψυχικών δυσκολιών μπορεί να εκφραστεί διαμέσου πολλών και διαφόρων σωματικών ή ψυχολογικών ενδείξεων όπως, για παράδειγμα: δυσκολίες ύπνου, προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις, αίσθημα κόπωσης και δυσκολίες συγκέντρωσης. Κάποιος μπορεί, επίσης, να έχει κακή διάθεση και να είναι ευερέθιστος, χωρίς να υπάρχει εμφανής λόγος. Σε κάποιους, ο φόβος, το άγχος και η ανησυχία μπορούν να δημιουργήσουν συγκρούσεις και μεγάλες δυσκολίες, τόσο στην προσωπική όσο και στην επαγγελματική τους ζωή.
Συνήθεις λόγοι αναζήτησης ψυχοθεραπείας
- Κρίσεις ζωής: χωρισμός, πένθος, διάφορες απώλειες, ανεργία
- Σύνδρομο εργασιακής κόπωσης, εργασιακό stress
- Άγχος, θλίψη και κατάθλιψη
- Υπαρξιακές κρίσεις ζωής και συνακόλουθα ερωτήματα
- Φοβίες και κρίσεις πανικού
- Προβλήματα διαπροσωπικών ή οικογενειακών σχέσεων
- Προβλήματα και ερωτήματα που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα
- Διαπροσωπικά προβλήματα στην προσωπική ζωή ή/και στο χώρο εργασίας
- Ασθένεια ή κάποιο ατύχημα που να επηρεάζει την ποιότητα ζωής
- Τραυματικές εμπειρίες (ενδοσυντροφική βία, βιασμός, επιθετικότητα, θυμός, bullying)
- Εξαρτήσεις και εθισμοί
- Προβλήματα παιδιών και ατόμων με ειδικές ανάγκες
Ορισμένες χρήσιμες διευκρινήσεις για την ψυχοθεραπεία
Επειδή πολλοί άνθρωποι δεν έχουν, όπως είναι φυσικό, τη δυνατότητα να γνωρίζουν ορισμένες έννοιες ή όρους, θα θέλαμε να διευκρινίσουμε τα εξής:
Ο ψυχοθεραπευτής είναι ένας επαγγελματίας του χώρου της ψυχικής υγείας που έχει την απαραίτητη εκείνη εκπαίδευση που του δίνει το δικαίωμα άσκησης αυτού του επαγγέλματος. Ένας ψυχοθεραπευτής που είναι μέλος ενός επίσημα αναγνωρισμένου οργάνου ψυχοθεραπευτών σημαίνει πως έχει την απαραίτητη εκείνη ψυχοθεραπευτική εκπαίδευση -δηλαδή, προσωπική ψυχοθεραπεία, εποπτεία, πρακτική και θεωρητική κατάρτιση- που εγγυάται την ασφαλή δυνατότητα ανταπόκρισής του στις απαιτήσεις του επαγγέλματος αυτού.
Ο ψυχίατρος είναι ένας ιατρός με ειδίκευση στην ψυχιατρική και έχει το δικαίωμα χορήγησης ψυχοφαρμάκων. Από μόνη της η ειδίκευση στην ψυχιατρική δεν δίνει το δικαίωμα άσκησης ψυχοθεραπείας. Για κάτι τέτοιο, απαιτείται η ανάλογη εκπαίδευση που ένας ψυχίατρος μπορεί να έχει -αν το επιθυμεί- από έναν επίσημα αναγνωρισμένο φορέα παροχής ψυχοθεραπευτικής εκπαίδευσης.
Ο ψυχολόγος είναι ο κάτοχος του πτυχίου της βασικής πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και της νόμιμης άδειας ασκήσεως επαγγέλματος, όπως ορίζεται από την ελληνική νομοθεσία. Ωστόσο, δεν έχει αυτομάτως το δικαίωμα άσκησης ψυχοθεραπείας. Αν επιθυμεί να εργαστεί ως ψυχοθεραπευτής, απαιτείται να εκπαιδευθεί στην ψυχοθεραπεία, μετά το πέρας των σπουδών του, σε έναν επίσημα αναγνωρισμένο φορέα παροχής ψυχοθεραπευτικής εκπαίδευσης.
Ποιός μπορεί να αποκαλείται ψυχοθεραπευτής;
Δυστυχώς, στη χώρα μας, δεν υπάρχει ο έλεγχος και επίσημες προδιαγραφές που να διασφαλίζουν και να καθορίζουν το πλαίσιο άσκησης του επαγγέλματος του ψυχοθεραπευτή. Αυτό σημαίνει πρακτικά πως ο καθένας μπορεί να αυτοαποκαλείται ψυχοθεραπευτής και να ασκεί ανεξέλεγκτα το επάγγελμα αυτό. Οι υποψήφιοι/-ιες θεραπευόμενοι/-ες έχουν την ευθύνη να ζητήσουν από τον θεραπευτή τους, να τους ενημερώσει για την εκπαίδευσή του.
Ποιόν θεραπευτή να επιλέξω;
Οι περισσότεροι άνθρωποι θα επιλέξουν έναν θεραπευτή μετά από μία θετική σύσταση από έναν γνωστό τους, από κάποιον άνθρωπο που εμπιστεύονται. Ωστόσο, αν και αυτή η γνώμη όσων έχουν ολοκληρώσει ή εξακολουθούν να κάνουν ψυχοθεραπεία, μπορεί να λειτουργήσει θετικά, η προσωπική εμπειρία και αίσθηση που θα έχει ο νέος θεραπευόμενος μετά από κάποιες συναντήσεις με τον θεραπευτή του είναι το πιο ισχυρό κριτήριο. Η επιλογή ψυχοθεραπευτή είναι θέμα προσωπικής χημείας και επειδή οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί μεταξύ τους, δεν είναι παράξενο το ότι κάποιος θεραπευτής μπορεί να βοήθησε πολύ έναν φίλο ή συγγενή μας δεν αποτελεί εγγύηση πως θα βοηθήσει απαραίτητα και εμάς.
Σε γενικές γραμμές, είναι πολύ σημαντικό να νιώσει κάποιος/-α καλά στις πρώτες συναντήσεις με τον/την θεραπευτή/-τρια του. Να αισθανθεί πως έχει απέναντί του ένα άτομο που εμπνέει εμπιστοσύνη, ζεστασιά, επάρκεια, ευθύτητα, θάρρος και ενδιαφέρον. Πως αντέχει αυτά που εμείς οι ίδιοι δεν αντέχουμε συνήθως στον εαυτό μας, χωρίς να κρίνει, να κατακρίνει ή να υποδεικνύει άμεσα λύσεις και επιλογές.
Μην επιλέγεις κάποιον που αισθάνεσαι πως μπορείς να παραπλανήσεις, να ελέγξεις, να χειριστείς ή αποπλανήσεις με οποιονδήποτε τρόπο. Διάλεξε κάποιον που να αποτελεί πρόκληση για εσένα. Διάλεξε κάποιον που σε κάνει να νιώθεις πως εσύ είσαι ο πρωταγωνιστής. Κάποιον που δείχνει διάθεση να συναντήσει τη δική σου αλήθεια.
Το φύλο του θεραπευτή δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, εκτός και αν αυτό είναι, για κάποιους λόγους, πολύ σημαντικό για εσένα.
